014 Johnson F - Strong Man - Text.txt

{Number = 014}
{Type = Text}
{Title = Duktʼootlʼ / Strong Man}
{Author = Taakw Kʼwátʼi / Frank G. Johnson}
{Clan = Suḵtineidí; Shangukeidí yádi}
{Source = D&D 1987:138–151}
{Transcriber = Ḵeixwnéi / Nora Marks Dauenhauer}
{Orthography = RP}
{Dialect = Southern – Henya – Klawock}
{Note = Heavily modified from the original publication to better match the Southern dialect.}
{Page = 138}
1	Yóo wé
2	Henyaa áwé
3	yéi duwasáakw áwé du.úx̱xʼun.
4	Taakw.aaní.
5	Áwé tlél tlax̱
6	wooch een yan kax̱wla.aax̱ wáanáx̱ sáwé
7	ḵóox̱ ayawdudltseen.
8	Gwál tlax̱ chʼáagu sh kalneegí, ách áwé tlél
9	óonaa ḵoosti ḵa tlél g̱ayéisʼ.
10	Áwé tle yéi x̱wajée nuch wé taan áwé aax̱ has jiwdnúk wé atx̱á sákw.
11	Áwé tléináx̱ ḵáà áwé.
12	G̱alwéitʼ yóo duwasáakw.
13	Naa sháade hánix̱ sitee.
14	Yá du kéilkʼ ḵu.aawé
15	a x̱oo aach yéi sáakw nuch ḵoosḵáawu yáx̱ yatee. Tlél daa.itḵooshgóok.
16	Tle kʼidéin ḵu.oo tóonáx̱ kuwudzitee.
17	Áwé
18	chʼu l ḵeena.éiji áwé tle héènde ana.átch.
19	Wé du káak yaa ḵaa shugagútch.
20	Sagú yáx̱ ḵaa yayík du.ax̱ji nuch héènde yaa ana.ádi.
21	Áwé hú ḵu.a tlél ḵaa yáa ulḵʼeiyích áwé,
22	chʼa g̱óot héeni yoo uwagút.
23	Yan awux̱éixʼu áwé héende nagútch.
{Page = 140}
24	(F.J.: Shall I tell it just the way they tell it?)
25	(N.D.: Uh huh.)
26	Áwé tle chʼu tle du kaanáx̱ wuteeyíde áwé héèni g̱anúkch.
27	Daaḵ g̱agúdín áwé
28	wé x̱ʼaan yakoolkísʼch.
29	Yá gan.eetí ḵwás wootʼáaych.
30	Áwé g̱atʼaat áwé tle
31	yá gan.eetít akoollóoxʼch.
32	Áwé a kasáyjayi áwé ash ultʼáaych
33	wé gan.eetínáx̱.
34	Chʼéix̱ʼw du daa yéi nateech wé gandaa teix̱ích.
35	Áwé tlél du daat kaa tooshtú.
36	Tléináḵ yateeyi aa du káak shát áwé eeshandéìn ash daa tuwatee.
37	Áwé yá atx̱á du x̱ʼéide
38	du x̱ʼéix̱ ateex̱ nuch.
39	Wé du x̱ux̱ waḵshóot aan tée nuch ḵwá.
40	Áwé wáa yei kunayáatʼ sáwé
41	chʼu tle akwdahú nuch hú ḵwá wé
42	tléináx̱ héènt aayí
43	wé ḵus.áatʼ jeet,
44	wé tle du x̱ʼéináx̱ kei xíxji nuch.
45	Wáa nanée sáwé
46	tsu hú chʼu héènt aayí áwé
47	yá du tʼáanáx̱ du éet x̱ʼawduwatán
48	“Haat hú” yóo áwé ash yawsḵaa wé ḵáà.
49	At awdlg̱ín.
50	Sʼeek xʼóow áwé adxʼóo wé ḵáà.
51	Tlél yéi koolgé.
52	Áwé tle yéi ash yawsḵaa
53	“I eeg̱áa áyá x̱at woosoo.
54	Latseen áyá x̱át.
55	Yéi x̱at duwasáakw Latseen.”
56	Áwé yéi ash yawsḵaa, “Ha
57	x̱aan ḵuklahá.”
58	Áwé tle aadé ash daayaḵá yáx̱ áwé.
59	Tlél tsu wáa sá awusnei.
60	Áwé tle
61	tle yéi ash yawsḵaa,
62	“Wéixʼ yan háan.”
63	Áwé tle wé
{Page = 142}
64	tayeidí áwé ách ash daa la.úsʼkw
65	yá du sʼaagg̱ix̱ʼáak,
66	ldakát yá du sʼaag̱ix̱ʼáak. Nasʼgadooshu dutíw nuch ḵaa sʼaag̱í.
67	Yá yéi kulyátʼ aa gíwé.
68	Ldakát yá du sʼaag̱ix̱ʼáak. Ach áwé al.ísʼkw wé tayeidí.
69	Áwé tle yéi ash yawsḵaa “Ha
70	tsu héènx̱ g̱agú.”
71	Tsu héènx̱ woogoot. Tsu chʼu yéi ash yawsḵaa.
72	Tsu chʼu wáa sáwé tle yan ash ux̱eechch.
73	Yáaxʼ áwé tsu,
74	tsu chʼu yéi ash daa woo.óosʼ.
75	Tsu héènde ash kaawanáa.
76	Daaxʼoon.aa yéi ash nasnée áwé
77	tlél yan ash wux̱eech.
78	Áwé tle yéi ash yawsḵaa “Yan x̱at eexéech tsu.
79	De déi áwé,”
80	yóo ash yawsḵaa.
81	Tle chʼas yéi yaa yanaḵéini tóox̱ áwé tle a eetíx̱ yaa wudlg̱én.
82	Chʼas kaxwaan áwé áx̱ yaa anasgúḵ wé héèn át háni yé.
83	Tléináx̱ áwé tle yan wudltsín.
84	Yóot ḵwá át
85	ách has wooch skwéiy yéi shkalneek nuch.
86	Asyádi áwé.
87	Yá aan katʼootnáx̱ naashóo.
88	Aanka.aasí tle yéi wdwasáa chʼa wé ḵu.oowúch.
89	Ḵa
90	yá sheey oowayayi át
91	yá aas kʼéet lukatán.
92	Á ḵu.aa wé Aanloowú yóo wdwasáa.
93	Chʼa g̱óot yéide tsu dusáakw nuch.
94	Iʼll tell it what it is after this.
95	Áwé át ash kaawanáa.
96	“Wé Aanloowú xʼwán daak x̱óotʼ.
97	Héèn táax̱ yitaaní tle tsu a tóode kg̱eegóoḵ.
98	Áwé wé asyádi tsu
99	a xʼaannáx̱ gag̱isaxʼáa tle a kʼéede.”
100	Áwé chʼa aadé ash daayaḵá yáx̱. Áwé tle
101	a xʼaannáx̱ yéi anasxʼéìn tle.
102	A x̱aadít awsxʼáa.
{Page = 144}
103	Aag̱áa áwé tsá tsu neildé woogoot.
104	Shaduḵéi áwé du káak
105	yaa ḵaa shunagút tsu.
106	De chʼa litseen yóo áwé du káak.
107	Latsinsʼaatíx̱ sitee.
108	Tle yaa nagúdi áwé tsu akaawa.aaḵw wé aan loowú.
109	Tle aax̱ tóot aawax̱útʼ.
110	Ḵaa yayík wutwa.áx̱.
111	Yáaxʼ áwé tle wé asyádi tsu, tle wé yaa anasxʼéìni tle a x̱aadít awsxʼáa.
112	Yéi ḵu.aa wé ash yawsḵaa wé ḵáa
113	“tsu chʼu eetiyáx̱ xʼwán ḵux̱ yanasteeyán wé aas tsu.”
114	Xóon tú áwu.
115	Áwé tsu eetiyáx̱ a.oowúch áwé,
116	ách áwé du káakch yéi aawajee chʼu kawushg̱éedich
117	hóoch aawaxʼáa wé at.
118	Áwé ákʼ awdwahín a yáx̱ wultseení.
119	Tle at wudwaxoon.
120	Taan aaní yóo duwasáakw.
121	Tle chʼa yá neech áwé.
122	Yá yeedát áa yéi yatee tle lishóowu yáx̱ yatee.
123	Áwé wé gaaw ḵwáhé tlél aas áa yéi utéeyin yóo akaník nuch.
124	Áwé taan áa gaḵéech.
125	Tlax̱ yá a shakéexʼ áwé
126	g̱anúkch tlax̱ wé aa tlein.
127	Noowkaḵáawu yóo
128	chʼa lingítch áwé yéi uwasáa wé taan tlein tle
129	tlax̱ ligéiyi aa tlein.
130	Áwé du een át wudxooni wé du káak
131	táakw áwé yú.á.
132	Tle hú tsu
133	xwaasdáa sʼéilʼkʼi
134	g̱áach sʼéilʼkʼi gíwé yeiḵ oonasgút.
135	Dé chʼa hóochʼ áwé a káa teix̱ át áwé.
136	Áwé tle yawdwatsáḵ.
137	Tle du shóodáx̱ deikéex̱ dultsaag̱í áwé tle yá
138	yaakw géegit uwashée.
139	Yéi akanéek tle aax̱ akawltéix̱ʼ.
140	Tle dáag̱i ḵoon aawayeesh. Aag̱áa áwé tsaa a yíx̱ woogoot.
141	Á áwé chʼu yeedát a yáx̱ at g̱at.lkóo nuch, “chʼa wé sheen x̱ʼayee áwé áx̱ woogoot.”
{Page = 146}
142	Áwé yaa yakwnaḵúx̱u áwé
143	kaskooxúx̱ sitee hú ḵwá.
144	Chʼa kunaaléi aadé yaa yakwnaḵúx̱ yé.
145	At yakwḵóox̱ áwé tle
146	tle héèni woogoot wé du káak.
147	Wáa latseení sáyá taan yátxʼi yóo ayagwáldi tle
148	tle a een chʼa du jín tin.
149	Daaḵ nagút chʼa xʼoon sáwé
150	aawajáḵ tle wé taan.
151	Áwé tlax̱ wé a shakéet
152	aa aa áwé du tóoch wulichéesh áa kei uwagút.
153	Yá a geen áwé akaawa.aaḵw. Wóoshdáx̱ a tlʼeiḵ akg̱wasʼéilʼ tle wé taan.
154	Tle du sakáa yéi nanúgu áwé du geen kíndei yóo awusnei áwé
155	wé taan ku.aa
156	tle yóo dikínde kei ash uwax̱ích.
157	Yindasháàn áwé tsá wé tayaḵáash káa yan shaawagásʼ. Tle hóochʼ.
158	Tle shakaawawálʼ.
159	Eeshandéìn ḵaa tuwatee wé
160	hasdu sháade háni aadé wooteeyi yé.
161	Ách áwé wé ḵáa ḵu.aa
162	Atkaháasʼi yóo wdwasáa
163	wé l ushnéekʼich
164	áwé tle wudiháàn.
165	Áwé tle yéi x̱ʼadutee,
166	“Aadóoch sá daak uwax̱útʼ yá Aanloowú?
167	X̱áach x̱áawé daak x̱waax̱útʼ.
168	Aadóoch sá aawaxʼáa yá aas
169	yá Aanka.aasí?
170	X̱áach x̱áawé.”
171	Áwé tle yaa nagúdi áwé tle yaakw yíx̱ daaḵ nagút.
172	Yá yax̱akʼáawu
173	a tʼéit kawlyáasʼ tle du xéesʼde lʼéexʼ.
174	Áwé
175	kei wushkʼéìni áwé
{Comment = Line 176 has laaḵásgi which should be laaḵʼásgi.}
176	taakw laaḵʼásgi yóo toosáakw nuch aa ḵudztee.
177	Awé yá téixʼ yáa teeyí
178	kax̱ʼilʼk nuch.
179	Tle kei wjkʼén chʼa aan tlél x̱ʼuskawushx̱ʼéelʼ.
180	Tle kei nagút.
181	Wé taan yátxʼi át ḵín yé ḵwa wé íḵde g̱aḵéech.
{Page = 148}
182	Chʼa wáa sáwé ayagwált
183	tle yax̱ yaa ayanaljáḵ.
184	Tle yóo kínde woogoot wé du káak aawajág̱i
185	taan tlein
186	a ginkáa wjḵaaḵ.
187	Chʼa g̱íg̱aa kínde yóo yax̱ ash siné. Tléikʼ!
188	Tle yá a geen
{Comment = Line 189 has tkán which is probably dakádin ‘facing opposite’.}
189	tle yáa yá woosh dakádin yóo awusneiyí áwé wóoshdáx̱ akaawasʼéilʼ.
190	Tle aawajáḵ.
191	Aag̱áa áwé tsá yá át ḵín aa taan a x̱oot jiwdgút. Tle hóochʼ!
192	A g̱óotx̱ yaa analyéx̱.
193	Yéi áwé kawdudlneek.
194	Áyá dleewkwát
195	ash daat yawstaag̱i aa
196	du káak shátch áwé
197	du jeet uwatée wé át
198	dáa.
199	Áwé aadé héèni kḵwagoodí áwé tsá
200	du shax̱aawú
201	a tóoxʼ a káx̱ wudchʼín yóo toosáakw nuch.
202	Áwé gandaadáx̱ tʼoochʼ áwé tle ách yawdlxwáts.
203	(You know that soot.)
204	Aan áwé tsá héèni woogoot.
205	Ách áwé tle wé chʼa yéi nateech wé du káak
206	wé ash daat yawstag̱i aa yéi kduník nuch
207	yanwáadi aa du káak shát áwé
208	tle tóot ajeewatán.
209	De chʼa yéi at téeyin chʼáakw.
210	Yá ḵaa káak nag̱anéìn
211	tle wé a shát áwé
212	aax̱ kei duteejín.
213	Wé yées shaawátx̱ siteeyi aa ḵwá tlél a daat tooshtí tlé.
214	Áwé tlél wud.skóowun wáa sá dusáagu,
215	tle wé du káak saayí áwé du saayíx̱ wustee G̱alwéitʼ.
216	Wé du shát saayí tsú tlél
217	tlél wud.skóowun a x̱oo aach.
218	Áwé yá woonaawu ax̱ éeshch
219	ḵu.aawé
220	awsikóo.
{Page = 150}
221	Yéi akanéek hasdu x̱ooní áwé
222	áa satéeyin wé shaawát. Shangukeidi. Shangukasháa.
223	Yei dwasáakw Seitéèw.
224	Átx̱ áwé shayadihéìni yéixʼ tlél wud.skú.
225	Hásch ḵwá du éenáx̱
{Comment = Line 226 has shangóòn instead of shagóòn; check recording for initial coda nasal.}
226	ḵa sdu shangóònnáx̱ kawuhaayích áwé awuskóowun.
227	Yéi áyá yan shoowatán wé shkalneek.