From 21aa8b713b5ba31da994f2a3c310e895e241eea8 Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: "Jeffrey C. Witt" Date: Thu, 10 Oct 2024 15:56:03 -0400 Subject: [PATCH] indent change --- at8va9-e23177/cod-x7yh5z_at8va9-e23177.xml | 2486 ++++++++++---------- 1 file changed, 1243 insertions(+), 1243 deletions(-) diff --git a/at8va9-e23177/cod-x7yh5z_at8va9-e23177.xml b/at8va9-e23177/cod-x7yh5z_at8va9-e23177.xml index 6aa62d8..d865880 100644 --- a/at8va9-e23177/cod-x7yh5z_at8va9-e23177.xml +++ b/at8va9-e23177/cod-x7yh5z_at8va9-e23177.xml @@ -1,1246 +1,1246 @@ - - - - Quaestio 1 - Alphonsus Vargas Toletanus - - Jeffrey C. Witt - Transcription Editor - TEI Encoder - - - - - Quaestio 1 - October 10, 2024 - - - - SCTA - -

Published under a Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) -

-
-
- - - Venice, 1490 - - -
- - - -

Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0 - guidelines for a diplomatic edition.

-
-
- - - -

Created file for the first time.

-
-
-
-
- - -
- - -
-
- -
- Quaestio 1 - Utrum delectatio sit perfectior dilectionem -

- CEteris acs nouem - legisetc. Quia magister in ista prima - distinctione principaliter agit de - fruitione: et vsu et fruitio est essentialiter - dilectio vel dilectatio: vel vtrumque - prolut in sequentibus apparebit. Que - xo pimo quasi pro fundamento - vtrum delectatio sit perfectior dilectione. -

-

- Et videtur - primo quod non: quia nulla passio est nobilior per se - subiecto: sed delectatio est passio consequens operationem et - preserdilectionem naturaliter. vt patet per philosophum lo. - ethicorum: ergo etc. Contra: tristicia est simpliciter peior odio: - igitur delectatio est nobilior dilectione: consequentia tenet per - locum ab opposito: antecedens patet: quia illud quod - - - vnivrsaliter repugnat deo propter sui imperfectionem videtur - simpliciter peius eo: quod sibi vniversaliter non repugnat: sed - tristitia propter sui imperfectionem vniversaliter deo repugnat: odium - autem non: iuxta illud puo: Iniquitatem odio habui: igitur - tristitia simpliciter peior odio. Responsio in ista. q. erunt. - roarticuli quia Primo ponam vnicam distinctione. Secum - do quadruplicem. conclusionem. Tertio mouebo dubia. - Et vltimo rundebo et dicam ad articula principalia. -

-
- Articulus 1 -

- Primus articulus. - QUuantum ad Primum articulum Distinguo de de - dectatione: quia quedam est cuius immediatus - terminus obiectalis est operatio: quedam cuius - immediatus terminus obiectalis non est operatio: sed - operationis obiectum: preuia tamen operatione: verbi gratia - beatus delectatur de visione dei: quia delectatur se - videre deum: delectatur de dilectione eiusdem: quia - delectatur se diligere: et delectatur de deo viso pariter: et - dilectio: preuia tamen visione et dilectio eiusdem prime de - lectationis immediatus terminus obiectalis est visio: - secunde autem dilectio. tertie deus ipse qui est etiam ipse imme - diatus terminus obiectalis visionis et dilectionis - peridicte: de vtraque delectatione potest intelligi questio et - hoc de primo -

-
-
- Articulus 2 -

- Secundus articulus. - QUantum ad secundum articulum pono quatuor - conclusiones. Prima est: quod non omnis dilectio est realiter - desiderium vel delectatio: probatur Primo sic: Non omne - odium est formaliter vel realiter fuga vel tristitia: igitur non omnis - dilectio est realiter de siderium vel delectatio: consequentia patet: quia - odio quod non est realiter fuga nec tristitia opponitur aliqua - dilectio: et non dilectio que sit realiter desiderium: quia de - siderium opponitur fuge: nec dilectio que dilectio sit rea - liter: quia dilectio opponitur tristitie: igitur aliqua que non - est realiter desiderium nec delectatio: antecedens probatur: quia - odium quo beatus odit peccatum non est realiter fuga nec - tristitia. Non quidem fuga propter duo: primo quia fuga solum est - respectu absentis: sicut et desiderium: odium autem beati - est de peccato presenti non solum absenti. secundo quia omnis - fuga presupponit odium a quo causetur etiam per - oppositum opinates: sed odium quo beatus odit peccatu non - presupponit aliud odium a quo causetur: quia si - presupponeret reuerteretur questio et esset processus in infinitum: - ergo oportet stare ad aliquod odium in beato: quod non fit - realiter fuga: nec istud odium potest esse tristitia: quia beatus secundum - omnes: nullam habet tristitiam: igitur tale odium non est - fuga nec tristitia: ergo etc. Secundo sic: dilectio qua damnatus - diligit se non est realiter desiderium nec delectatio: igitur non - omnis dilectio est realiter desiderium vel delectatio: consequentia est - nota: antecedens quo ad primam partem probatur: quia desiderium - est tamtum respectu no habiti vel absentis: quantum ad secundam - partem patet: quia sicut beatus se habet ad tristari: - sic damnatus ad delectari: sed beatus de nullo tristatur: - ergo damnatus de nullo delectatur. -

-

- Tertio sic: omne - desiderium presupponit amorem a quo causetur: et aliquod - desiderium non presupponit delectationem a qua causetur: - ergo: non omnis amor est realiter desiderium vel delectatio: - consequentia patet. quia si omne desiderium presupponit amorem - et nen delectationem: aliquod presupponit amorem qui non - est delectatio: nec presupponit delectationem: tunc vel - tra vel ille amor est realiter desiderium vel non: si sic: igitur - presupponit alium amorem a quo causetur: et per consequens - procederetur in infinitum: quod est inconueniens. Si non: - intentum: quia talis non est realiter desiderium vel - delectatio: antecedens quantum ad primam partem expresse ponitur ab - aduersariis: quantum ad secundam. probatur: quia damnatus - desiderat aliquid quod non est. desiderat enim alios secum - puniri et se non puniri: et multa: similia et tamen constat: quod - desiderium damnati non presupponit delectationem a - quacausetur: quia damnatus non habet aliquam delectationem - vt patet ex supradictis: ergo etc. -

-

- Quarto sic: secundum omnes - - sicut se habet desiderium ad amorem boni absentis: - sic se habet delectatio ad amorem boni presentis: sed - omne desiderium presupponit amorem naturaliter boni - absentis a quo causet secundum contrariam opinionem et - veritatem: quia nullus desiderat quod non diligit: ergo omnis - delectatio presupponit naturaliter amor em boni praesentis a - quocausetur: sed talis amor non est realiter desiderium: cum sit - boni praesentis: nec delectatio: quia presupponeret - dilectionem aliam a qua causaretur: et sic in infinitum: igitur etc. -

-

- Secunda conclusio est: quod nulla dilectio rei praesentis causa - ta est realiter delectatio: pro deductione istius conclusio - nis premitto aliquas propositiones Prima est: quod non omnis - delectatio in creaturis est realiter amor. Istam - propositionem deduco primo contra illos quo concedunt: quod nulla - dilectio inordinata sit realiter delectatio: omnis - dilectio est ordinata vel inordinata aliqua dilectio in - creaturis non est realiter dilectio ordinata nec - inordinata: igitur aliqua delectatio in creaturis non est - realiter delectatio: maior supponitur: minor probatur: quia - delect atio qua peccator delectatur in actu - peccatinest dilectio ordinata: quia talis non est in peccatore respectu - peccati nec inordinata: quia nulla delectatio inordi - nata est realiter dilectio inordinata: per conuersionem - vniuersalis negatiue. Et confirmatur: quia si - delectatioqua peccator delectatur in actu peccati sit simpliciter - dilectio cum non sit dilectio ordinata: quo posito sequitur quod - aliqua dilectio inordinata sit realiter delectatio: quod est - contra positum Secundo deduco propositionem absolute sic: non - omnistristitia in creaturis est realiter odium: igitur nec omnis - delectatio est realiter amor: consequentia tenet per locum ab - oppositis: pro deductione antetis pono: quod aliquis odiat - proximum et nihil aliud: talis potest tristari de bono - proximinon est dubium immo forte de necessitate tristatur: tunc sic: hoc - odium est voluntarium aliter non esset peccatum: hec - tristitia non est voluntaria: quia tristitia est de his que - nobis nolentibus accidunt: vt allegatum est supra: igitur - hec tristitia non est hoc odium: nec aliquod aliud: quia - supponitur quod talis nihil aliud odiat: igitur etc. Secunda - propositio est: quod non omnis delectatio rei presenti creata est - realiter delectatio probatur Primo sic: nulla delectatio potest - real iter esse sine omni delectatione: hoc patet quia non potest - realiter esse sin seipsa: aliqua dilectio rei praesentis creata potest - realiter esse sine omni delectatione: quia damnatus diligit - se et tamen non delectatur: igitur aliqua dilectio rei praesentis - creata non est realiter delectatio. -

-

- Responsio alphonsii de portugali. - Sed ad istam rationem per aliquos reuerendos patres - et socios mecum concurrentes et in lectura fuit rpraespensum - dupliciter. Primo quidem fuit dictum: quod damnati - delectantur secundum quid: licet non simplciter: quia dilectio et - complacentia quam habentde se ipsis est in eis quedam - delectatio secundum quod. Ista tamen euasio est nulla: primo quia non est verum - quod damnatum st delectetur simpliciter nec secundum quid: sicut - statim declarabitur. Secundo quia posito quod delectatio secundum - quid non repugnet damnato: adhuc sequitur - quoddelectatio et dilectio in ipso realiter distinguuntur: quia illa non - sunt idem realiter que sic se habent: quod ad - augmentum vnius non sequitur augmentum alterius: et ad - maius augmentum maius augmentum alterius: et ad - maximum maximum: hoc patet: quia aliter vna et - eadem res simul et semel essetiaugmentata eta non - augmentatamagis et minus: quod est impossibile: sed ad augmentum amoris - non sequitur augmentum delectationis in damnato etiam - stante supposito: igitur probatur minor quia damnati - summe diligunt se etiam vsque ad contemptum dei: et - tamen non summe delectantur dese secundum istam solutio - nem quia non simpliciter sed tantum secundum quid. Et ideo dicebatur. - secundo quod sicut in damnato est amor summus respectu - sui ita est summa delectatio respectu sui: quia ista dele¬ - - - eatio non opponitur tristitie quam hahet de bono - non habito siue de malo habito. Sed ista - solutiominus continet veritatis quam prima: quod patet - primo: quia si causata sit delectatio damnati de suo esse: quanta - est dilectio temmdamnati sicut asseritur: seqtur: quod maior sit - delectatio de suo esse: quam delectatio beati de quocumque - creato: saltem realiter ase distincto: quod non est verum: aliter - maior esset dilectio damnati de suo esse quam beati de - humanitate christi et de redemptione generis humani: immo - et quam de beatitudine sua formali: quod nullus diceret. - consequentia patet quia damnatus intensius diligit se. cum diligat vs - quod ad conreptum dei: beatus quam aliquod creatum distinctum - a se. secundo: quia summa tristicia excludit omnem - delectationem non solu oppositam sed etiam contingentem: non solum - simpliciter sed etiam secundum quid: sicut patet: per arist. io ethicorum - sed constat quod damnatus summe tristatur: ergo nullo modo de - lectatur: nec de se: nec de alio: nec secundum quid: nec simpliciter. - Et confirmatur: quia beatus de nullo tristatur nec simpliciter nec - secundum quod: igitur damnatus de nullo delectatur nec simpliciter - nesecundum quid Exclusis: igitur istis resensionibus deduco - propostitionem assumptam. Secundo sic: nulla delectatio compatitur - in eodem cum summa tristitia hoc patet: quia summa tristitia ex - cludit omnem delectationem non solum simpliciter: sed et secundum quid - vt patet per arist. statim allegatum: sed aliquis amor - reiprintis in creaturis non est delectatio: igitur probatur minor - quia damnatus summe tristatur: et tamen diligit se et vsque ad - contemptum dei: vt dictum est pluries: ergo etc. -

-

- Tertio sic: aliud - odium rei praesentis in creaturis non est realiter tristitia: - iualiqua dilectio rei praesentis in creaturis non est realiter de - lectatio: consequentia tenet per locum opponentis: antecedens probatur - multipliciter Primo sic nulla tristitia in nobis est voluntaria - aliud odium rei praesentis in nob est voluntarium: igitur aliquod - odium rei praesentis in nobe est tristitia: maior patet: quia tristitia - in nobu secundum arist. est de his quae nobis nolentibus - accidunt: vnde in. 5 metaphisice attribuit violento - tristitiam: minor probatur: quia omne peccatum in nobis est - voluntarium: immo peccatum ideo peccatum quia voluntarium: ium - xta doctrinam. b. Aug. sed aliquod odium rei praesentis vt - puta odium dei vel. pximi est peccatum in nobis: igitur Secundo - sic: nulla tristitia est delectabilis voluntati: aliquod - odium rei presentis in creaturis est delectabile - voluntati: igiur idem quod prius: probatur minr quia iustus delectatur - quia odit peccatu. -

-

- Tertio sic: nulla tristitia compatitur - in eodem cum summa delectatione sicut nec aliqua - delectatio cum summa tristitia: sed aliquod odium rei praesentia in - creaturis compatitur in eodem cum summa delectatione: - igitur etc: probatur minor: quia beatus summe delectatur: sicut et - damnatus summe tristatur et tamen odit peccatum: igitur. Et - confirntatur: quia nulla tristitia potest realiter esse sine - omni tristitia: aliquod odium rei presentis in creatis potest - realiter esse sine omni tristitia quia beatus de nullo - tristatur: et tamen odit peccatum: igiur aliquod odium rei praesentis in - creaturis non est tristitia. -

-

- Quarto sic: nulla tristitia in - nohis est meritoriam cum nulla sit voluntaria: sed aliquod odium - rei praesentis in nobe est meritorium: quia odium quo iustus odit - iniquitatem est ei meritoria: iuxta. prito. Dilexisti iustitiam et - odisti iniquitatem. etc. -

-

- Tertia propositio est: quod non omnis - dilectio rei praesentis ordinata in creaturis est realiter - delectatio. Istam propositionem deduco. Primo sic contra illos - qui concedunt: quod nulla dilectio inordinata sit - simpliciter delectatio: sic sicut se habet dilectio inordinata - ad dilectionem ordinatam: sic delectatio inordinata - ad delectationem ordinatam: sed dilectio inordinata non - est realiter delectatio inordinata secundum istos: igitur - dilectio ordinata non est realiter delectatio ordinata: et - constat: quod nec inordinata: igitur nulla. Secundo - deducopropositionem absolute sic: nulla vna res potest realiter - intendi: seipsa realiter non intensa: aliqua dilectio rei - praesentis ordinata in creaturis potest realiter intendi de - - lectatione realiter non intensa: igitur aliqua talis - dilectio non est realiter delectatio: maior tenet virtute - primi principii complexi: minor probatur multipliciter. - Primo quia fortis summe diligit dilectione ordinata - actus fortitudinis et pericula mortis quando - oportet: et tamen modicum delectatur sicut docet philons et - experientia. Secundo: quia martyres propter vehementiam - passonis modicum vel in nullo delectantur: et tamen sum - me diligunt. Tertio: quia beata virgo tempore passio - nis summe diligebat christum: et tamen constat quod non - summe delectabatur actu: igitur etc. Experientia etiam - docet: quod multi nimis diligunt et modicum - delectantur: igitur patet minor. et His propositionibus - premissis: primo deduco conclusionem principalem ab - solute ex duabus propositionibus premissis: sic vel - dilectio rei presentis et delectatio in creaturis sunt: - idem realiter conuertibiliter et adequate: vel dilectio - se habet in plus: quam delectatio. vel econuerso: vel sunt - duo quedam realiter disparata: primum dari non - potest: quia nec omnis delectatio in creaturis est realiter - amor: sicut patet ex prima propositione: nec omnis - dilectio rei presentis creata est realiter delectatio: sicut - patet ex secunda nec secundam: quia si dilectio rei presentis - creata se haberet in plus: quam delectatio: omnis - delectatio creata esset realiter dilectio: cuius oppositum patet - ex prima propositione. Nec tertium per eandem causam: - quia sequeretur: quod omnis dilectio rei praesentis creata esset - realiter delectatio: cuius oppositum patet ex secunda: - relinquitur igitur quartum: quo posito sequitur: quod nulla dilectio - rei presentis creata sit realiter delectatio: nec - econuerso: quod est propositum Secundo: deduco - conclusionem ex secunda propositione contra illos qui dicunt: - quod omnis dilectio est realiter desiderium vel - delectatio sic: omnis dilectio rei presentis creata est - realiter delectatio: vel nulla: sed non omnis: igitur nulla: - minor patet ex secunda propositione: et maior ex supposito - quia omnis dilectio secundum istos est realiter desiderium - vel delectatio: sed nulla dilectio rei presentis est - realiter desiderium vel etiam per eos: igitur omnis est - realiter delectatio secundum eos. Et confirmatur: quia secundum istos - non est maior ratio de vna dilectione rei presentis - creata: quam de alia: igitur si omnis talis sit delectatio: nec aliqui - Et ad veritatem dicetur quod aliqua dilectio rei praesentis creata - sit realiter delectatio: et aliqua non est loqui ad placitum. - Tertio deduco conclusionem ex tertia propositione - contra illos qui ponunt: quod quedam dilectio rei praesentis - creata est realiter delectatio scilicet ordinata: et recta: etquedam non - sancus inordinata et peruersa: quia secundum istos non est maior - ratioquod vna dilectio rei praesentis ordinata sit realiter - delectatio: quam alia: igitur vel omnis talis est realiter delectatio: vel - nulla: sed non omnis sicut patet: ex propositione predicta: igitur nulla - Et vlterius secundum eos: nulla dilectio rei praesentis - inordinata est realiter delectatio igitur vniuersaliter nulla - dilectio rei praesentis creata est realiter delectatio: cum - omnis sit ordinata vel inordinata: patet igitur: - assumpta conclusio: et in se: et contra sic opinantes. -

-

- Tertia conclusio est: quod non omnis delectatio est passio consequens - operationem naturaliter: sed aliqua: sed non omnis est - operatioproprie dicta: pro declaratione istius notanda est - distinctio posita in 1. arti. quia videtur mihi: quod omnis delectatio: cum - ius immediatus terminus obiectalis est operatio: sit - passio quedam consequens operationum naturaliter: et per consequens nula talis est - operatio proprie dicta: Et de tali loquitur arist. 10. - ethicorum. dicit quod delectatio non est operatio: sed propter - operationem: vbi dicit comentator: quod est propter continuationem - operationis: quia delectatio de visione est motiuum et causa - continuandi visione: et sic de aliis: nulla tamen delectatio cuius - mediatus terminus obiectalis non est operatio: sed - obiectum operationis: preuia tamen operatione: mihi vi¬ - - - detur passio operationis esse: sed actus quidam - elicitus voluntatis: et operatio proprie dicta: probat autem - hec proposito vt clarius deducatur declaratione amici - tie circa deum. Primo sic: nulla delectatio quae non est - propter actum: potest esse passio naturaliter consequens actu: - delectatio amicitie circa deum non est propter actum: - igitur maior patet: quia delectatio iccirco ponitur - passio operationis: quia est propter operationem secundum - intentionem aristo. et commentatoris statim allegatis: - igitur ex opppsito tenet assumptum maioris: probatur - minor: quia sicut voluntas beati dilectione amicitie - diligit deum propter se et non propter visionem primam: sic - realiter etiam delectatur delectatione amicitie de deo - propter se: et non propter visionem: vel dilectionem - praeuiam. dicit bea. aug. 4. de tri. c. 10. de magnis: quod - fruimur cognitis in quibus voluntas ipsis propter se - delectata conquiescit: si ipsis propter se: igitur non propter - aliud: igitur propter actum. Secundo sic: - delectatio amicitie circa deum est aliquid beatitudinis - formaliter et intrinsece: igitur non est passio naturaliter - consequens actum: sed operatio proprie dicta: antecedens - patet: quia beatitudo in visione et fruitione consistit: - fruitio autem includit delectationem essentialiter: - prout declarabitur. q. sequenti: consequentia probatur: - quia quod est aliquid beatitudinis formaliter et - intrinsece est gratia sui et non alterius: cum beatitudo sit - simpliciter sui gratia: passio vero naturaliter conse - quens actum: non est gratia sui sed alterius: quia - talis est propter actum: vt patet ex dictis. - Tertiosic: delectatio amicitie circa deum non est passio - naturaliter consequens actum visionis: nec - dilectionis: igitur nullius operationis est passio: consequem - tia patet: tum quia nullam aliam operationem - naturaliter presupponit: tum quia istis solis manenti - bus naturaliter manet ipsa: antecedens probatur: quia - quilibet istorum actuum habet suam propriam - delectationem que ipsum consequitur velut passio: quia - delectatio de visione est passio et sequela visionis: et de - lectatio dilectionis est passio et sequela dilectionis. - Et de talibus loquitur aristo. 10. ethi. dicit quod cuilibet - operationi est annexa sua propria delectatio: - delectatio igitur amicitie circa deum cum distinguatur - a predictis: non videtur ipsorum passio: quia - nulliipsorum est propria. -

-

- Quarto sic: si delectatio am - citie circa deum est passio nono peratio: vel est - passio visionis: vel dilectionis: vel vtriusque: vel - alterius. Non alterius ex ratione precedenti: nec vtriusque - cum distinguantur specifice: nec alterius prioris - praecise: tum quia non posset assignari causa quare - magis esset vnius quam alterius: tum quia duplex - delectatio esset passio visionis et dilectionis autem vna tantum - vel econuerso: quod non consonat rationi: cum - vnius operationis sit passio vna sola delectatio: igitur - etc. Ista videtur esse intentio a risto. 7. ethi. dicit quod de - lectatio est operatio perfecta non impedita: igitur - secundum intentionem eius aliqua delectatio est operatio - proprie dicta: sed non illa cuius immed iatus terminus - obiectalis est operatio: quia talis per eum non est - operatio sed propter operationem: vt patet ex dictis: - igitur illa de qua loquimur: quia talis non est sicut propter - finem suum nec propter operationem: nec propter continua - tionem operationis: vt patet: igitur etc. Quarta - conclusio est: quod delectatio amicitie circa deum est - simpliciter perfectior dilectione eiusdem: et vniuersa - liter omnis delectatio que ponitur operatio proprie - dicta est perfectior dilectione: probatur primo sic. In - actibus essentialiter ordinatis quicumque habet rationem - vltimi: habet rationem optimi: hoc patet: tum quia - posteriora generatione sunt perfectiora. 8. pbi. et - - priora generatione sunt per erfectione posteriora. 3. - metaphi. tum boetius dicit: quod quia natura in - essentialiter ordinatis semper procedit ab imperfecto ad - perfectum: non autem econuerso: sed dilectio et de - lectatio amicitie circa deum sunt actus: igitur de - dilectione nullus dubitat: de delectatione patet ex - conclusione precedenti: et constat quod sunt essentialiter - ordinata: igitur cum delectatio habeat rationem vl - timi: habebit etiam rationem optimi. Secundo - sic: beatitudo formalis creature principalius - consistit in delectatione amicitie circa deum: quam in - dilectione eiusdem: igitur talis delectatio est - simpliciter perfectior dilectione: consequentia patet: quia cum - beatitudo formalis sit vltimus finis creature - beatificabilis in actu perfectiori eius principalius - consistit: antecedens probatur dupliciter. Primo: quia - creatura rationalis magis vel minus beatificatur: secundum - quod magis vel minus delectatur: et non secundum quod magis - vel minus diligit: igitur eius beatitudo in - delectatione principalius consistit: consequentia est euidens: - antecedens probatur: quia deus tantam dilectionem - potuit dare in via beate virgini et forte fecit de - facto: prout quibusdam videtur: quantam minimus de - sanctis: vt puta linus habet in patria: et tamen in - via non potuit beati ficari: sicut minimus sanctus - in patria: quia non potuit ita perfecte delectari - igitur creatura magis vel minus beatificatur secundum quod - magis vel minus delectatur et non secundum quod magis vel - minus diligit. Secundo: quia pena infernalis - principalius consistit in tristitia quod in edio: igitur per - oppositum beatitudo formalis principalius consistit - in delectatione quam in amore: antecedens probatur: quia - si per impossibile damnatus odiret deum vt nunc: et - non tristaretur: non esset ei tanta pena: sicut si non - odiret ipsum: et tamen tristaretur sicut nunc tristatur. Et - confirmatur: quia si per impossibile beatus petrus diligeret deum ita in - tense: sicut nunc diligit: et non delectaretur in ipso: non esset - ei tanta gloria: vt videtur sicut si delectaretur de deo: - ita perfecte sicut nunc delectatur etiam si non diligeret - ipsum. Tertio ad principale sic: quod est regula et - mensura bonitatis et malitie in operibus nostris: et habet ratio - nem finis: respectu ipsarum est simpliciter nobilius: quacumque - operatione realiter a se distincta: actus delectationis est - huiusmodi: igitur maior patet: quia mensura est simpliciter - nobilior mensurato: et finis his quae sunt ad fine: - minorem ponit aristo. expresse. 7. ethi. c. 12. vbi sic ait: - delectatio enim finis est architeton id est principalis - quantum ad secundum ad quem inspicientes hoc quidem bonum: - huius quidem malum simpliciter dicemus: et hoc quantum - ad primum: et patet quod non loquitur arist. de delectatione - cuius immediatus terminus obiectalis est operatio: quia - talis non est finis operationis: sed econuerso: cum sit propter - operationem: loquitur ergo de delectatione quae est vera operatio: quia talis - non est propter operationem: sed finis operationis: vt patet: igitur et - hoc de secundo. -

-
-
- Articuli 3 et 4 -

- Tertius et quartus articulus. - QUantum ad tertium et quartum articulum simul contra conclusiones - istas mouenda et dissoluenda sunt dubia. Et primo - promo primam conclusionem est quadam opinio quae ponit vniversaliter quod omnis - dilectio sit realiter desiderium vel delectatio: et omne odium - fuga vel tristitia: pro qua arguitur primo sic. -

-

- Aureolus inprimo. distictione i. q. 2. ar. i. - Sicut se habet appetitus natural in entibus sensu carentibus - sic se habet appetitus animalis in sensibilibus: et voluntas in - intellectualibus: corrsndet enim cuilibet nature proprius suus - appetitus: sed appetitus naturalis non habet nisi duos actus positiuos: - et duos puatiuos: positiuos quidem moueri in finem et - quiescere in ipsum: lapis enim per egruita tem mouetur ad centrum et qui - escit in ipso: priuatiuos autem fugere ab opposito et - inquietari dum est sub ipso: lapis enim per naturam suam - - - inquietatur: sursum. et per eandem fugit et resilit - ab ipso: igitur et appetitus sensitiuus et rationalis - non habebunt nisi hos quatuor actus. duos - quidenpositiuos. et alios duos priuatiuos: positiuorum - quidem primus est quasi moueri vt desiderium et - persecutio: secundus vero quasi quiescere in obiecto et - delectari. priuatiuorum autem primus corrndet fuge et resiltiioni valet - abhominatio seu detestatio et fuga a malo. secundus - vero inquietationi scilicet displicentia et contristatio. -

-

- Pre - terea: si aliquis amor esset alius a desiderio et - delectatione: esset vtique ille amor qui incitat desiderium et - facit delectari. sed ille non est aliud quam delectari et - complacere in obiecto et condictionibus eius: vt ex terminis patet: - idem enim est dictum tale quid: amo vel diligo: et tale quid: est - complacens mihi et delectabile: ergo amor praeueniens - desiderium est delectatio. et per consequens vniuersaliter omnis amor vel - est desiderium: vel delectatio obiecti apprehensi praeneniens - desiderium: vel delectatio obiecti psentis. desiderium - subsequens. -

-

- Preterea: omnis actus amoris transiens - tam super praesens quam super absens. vel est concupiscentia. vel - amicicia: amor enim omnis sufficientur euacuatur per amorem - concupiscentie et amicitie. sed omnis amor concupiscentie re - spectu absentis est desiderium. concupiscere namque absens - est desiderare ipsum: respectu vero persentis est delectatio: - et si sit praesens tantum in conceptu est delectatio praeueniens - desiderium: si vero sit praesens in re: est delectatio subsequens - Similiter: omnis amor amicitie respectu absentis est - desiderium: non quidem quo desiderans optat sibi bonum: sed quo - optat amico suo bonum illud quod non habet: respectu vero - prosentis est delectatio quae quis delectatur in bono quod amicus - habet iam praesens in actu: igitur euidenter apparet quod omnis amor - est desiderium vel delectatio. -

-

- Preterea: omnis amor - est desiderium vel complacentia in re habita realiter: vel - saltem habita in conceptu: sed omnisc omplacentia est - delectatio: patet ex terminis: natura idem est dictum: delector inte: et - conplaces mihi: placibilis es mihi: et delectabilis es - mihi: ergo omnis amor est desiderium vel delectatio. Pre - terea: si poneretur aliquis actus amoris tertius distinctus - a desiderio et delectatione: hoc ideo esset vt vniretur - obiecto et transformaretur in ipsum et quiesceret in - amato: et amato se condonaret. Ista enim quattuor videntur - conuenire amori: sed hec omnia conueniunt complacentie et - delectationi: qui enim in amato delectatur et complacet: quasi - in ipsum spiriualiter transit et quiescit: et ita se dat et seipsum - vnit: vt patet ex terminis: igitur ille actus tertius: non est - tertius sed delectatio ipsa. -

-

- Preterea: Aug. 14. de - ci. de. c. 7. dicit: quod amor inhians et desideras - habere quod amatur cupiditas est: amor autem habens id quod amatur - ipsoque fruens leticientia est: siue delectatio: amor vero - fugiens quod ei aduersatur timor est: pro abhominatione vel - fuga quae opponitur desiderio: et sequitur id quod si - acciderit sentiens tristitia est: hec aug. cum igitur ipse hic - diuidat amorem in amorem inhiantem qui est desiderium et - amorem fruentem: eo quod amatur qui est delectatio siue leticia: - odium autem in fugam eius quod aduersatur et tristitiam se - quentem id quod aduersatur manifesti apparet quod fuit eius - intentio: omne odium diuidi in fugam et tristitiam: amorem vero - in delectationem et desiderium. -

-

- Responsio ad rationes aureoli. - Ad primum istorum nego maiorem: quia non est omnino simile de - appetitu naturali in sensu carentibus: et de animali in - sensibilibus: et rationali in intellectualibus: aliter sicut in naturaliter - sensu carentibus actum naturalis amoris vel odii non praecedit - apphensio: nec iudicium: sic etiam in sensibilibus et intellectua - libus: quod est manifeste falsum: et ideo non sequitur conclusio de - appetitu animali et rationali: etiam si minor assumpta sit - verade naturali. Potest etiam dici: quod in minorisupponitur absque - probatione: quod omnis actus amoris naturalis in sensu - carentibus sit desiderium vel delectatio naturalis: quod tamen nega¬ - - tur a multis: immo quasi ab omnibus: quia vt - communitertenetur: delectatio non est actus: sed passio naturaliter consequens - actum: et si sit actus elicitus: non est actus amoris: sed - realiter distinctus ab ipso. Ista videtur intentio arist. et - commentatoris. io. ethi. dicit quod vniuersaliter data est de - lectatio sequens actum vt continuetur actus in esse: et - ponit exemplui in rebus naturalibus et moralibus: igitur - ad hocd vt continuetur actus naturalis amoris: quo - graue naturaliter diligit esse deorsum data est naturaliter de - lectatio sequens actum amoris praedictum: et si sequitur - ipsum: non est ipse: siue sit actus elicitus siue passio. Et - posset reduci ratio contra eum: sicut se habet appetitus - naturalis etc. sed in rebus cognitione carentibus actus - naturalis amoris non est delectatio naturalis: vt - patet ex dictis: similiter igitur in proposito. Ad - secundum: concedo quod amor praeueniens desiderium non est - delectatio. Et quando dicitur: quod idem est dictu: tale quid amo vel - diligo: et tale quid: est complacens mihi et delectabile: - petit principium: quia hoc est de quo agitur: et assumit falsum: - quia probatum est supra quod non omne desiderium - praesupponit delectationem: et ideo saltem non omnis amor - preueniens desiderium est delectatio. Ad - tertium: nego minorem quo ad omnes partes: quia amor - rei absentis non est desiderium siue sit amicitie siut - concupiscentie: licet ad maiorem respectu absentis sequam - tur naturaliter desiderium: nec rei praesentis est - delectatio: immo in aliquibus separantur: quia damnatus - diligit se amore amicitie: et tamen non delectatur. -

-

- Ad quartum dico: quod complacentia potest - capidupliciter. Uno modo pro omni actu volendi - respectu rei habite realiter: vel saltem habite in conceptu: et sic - large. Alio modo pro delectari: et sic stricte: si accipiatur - primo modo: conceditur maior non quod aliquis amor sit desiderium: sed - quia omnis est complacentia. sed negatur minor: nec idem - est dictum: complacabilis es mihi. et delectabilis es - mihi: quia damnatus isto modo complacet sibi: quia - diligit se. tamen non delectatur: si secundo modo: - minor est vera: sed maior est falsa: vt patet ex dictis. - Potest etiam absolute negari maior: nec probatio - valet: quia non est idem dicere delector in te et - complaceo in te: sed pro tanto videntur idem: quia - delectari vt plurimum sequitur ad placere: licet non - semper: sicut patet in damnatis qui placent sibi: et - tamen nondelectantur. -

-

- Ad quintum: quicquid sit - de maiori: negatur minor: quia delectatio non facit - vnire et transformare: sed sequitur ad transformationem - et vnionem: quam amor facit precedens: quia ex hoc - quod aliquis transformetur et vnitur alteri per amorem - delectatur in ipso: nisi impedimentum occurrat: sicut in martyribus - quapropter vehementiam passionis non delectantur et in damnatis - et sic de aliis. Ad auctoritatem aug. dico: quod ibi non - est praedicatio formalis: sed causalis: quia amor ihians est causa de - sideri. et amor fruens est causa delectationis et gaudii: - nisi impedimentum: occurrat: vt patet ex dictis. Contra - tertia conclusionem due opiniones vt patet ex supredictis: - quarum vna ponit absolute: quod omnis amor rei pesentis in - creaturis sit realiter delectatio: et econuerso. Altera vero - ponit: quod omnis delectatio in creaturis sit realiter dilectio. - non tamen econuerso: quia aliqua dilectio rei praesentis creata est - realiter delectatio scilicet ordinata et recta. et aliqua non scilices - inordinata et peruersa. verum quia quilibet earum contradicit - conclusioni quam teneo iccirco non adduco rationes earum - diuisim sed simul -

-

- Arguit igitur contra conclusionem meam quidam - reuerendus doc. de nostris. - Bernardus oliuerii in primo dio.e i. q. i. ar 3. parte. 2. - Primo sic: omnis actus voluntatis quo habet pro obiecto - bonum sub ratione boni est dilectio vel amor: si tale bonum - sit praesens et non futurum: sed delectatio de vltimo fine - quamhabent beati est huiusmodi: igitur: maior patet: quia actus eiusdem po¬ - - - tentie non distinguuntur nisi per obiecta: si ergo idem est obiectum - et eadem est potentia: necessario est idem actus: minor autem - est clara igitur etc. -

-

- Preterea: omnis actus quo - formaliter voluntas percipit obiectum extrinsecum est amor vel - dilectio: gaudium et delectatio quae habetur de deo in - fruitione est huiusmodi: igitur: probatur maior: quia sicut cognoscere est - commune omnibus actibus intellectus: siue sit intelligere: siue - scire: ita amare est commune omnibus actibus voluntatis per quos - fertur et percipit obiectum: siue talis actus sit voluntas: - siue desiderium: siue delectatio: minor autem patet: quia per - gaudium quod beati habent de deo: aut percipiut deum: vel - aliquid aliud: vel nihil: si detur nihil: duo inconuenientia - sequuntur. Primum est quod gaudium istud non erit de aliquo - licet sit ab aliquo: quia in proposito de: dicit habitudinem - ad obiectum. Secundum et: quod gaudium non sit actus potentie - viuentis vt viuens est: quod est manifeste falsum: quia tunc - competeret non viuentibus: consequentia patet: quia omnis actus secundus - elicitus a potentia viuente est quedam perceptio alicuius - obiecti: si aut per illud gaudium nihil percipit: non erit actus - elicitus a potentia viuente. Si vero dicatur: quod per illud - gaupium percipiatur aliud a deo: sequitur quod beati non gaudeant - de deo: sed de alio bono: quod est falsum: quia licet possint - gaudere de visione et de fruitione: gaudent nihilominus de - deo: et de tali gaudio loquitur: igitur per tale gaudium - percipitur ipse deus. Et confirmatur: quia sicut gaudium de visione - se habet ad visionem: ita gaudium de deo ad ipsum deum - sed per gaudium visionis voluntas fertur in visionem: et percipit - eu tanquam obiectum: igitur etc. -

-

- Preterea: sicut actus - appetitus sensitiui se habet ad rem praesentem et per sensum - cognitam: ita actus appetitus intellectui se habet ad rem - praesentem cognitam per intellectum: sed primus actus quem habet - appetitus sensitiuus de obiecto praesente sensato est de - lectatio: natura si sensus gustat: aut videt vel tangit imme - diate delectatur appetitus sensitiuus: ergo primus actus quem - habet voluntas de deo clare viso est delectatio: sed omnes - concedunt talem actum esse amorem: ergo amor est delectatio. -

-

- Preterea: illa est vera delectatio quae mouet - hominem ad operationem: amor est huiusmodi: igitur: maior patet: quia - delectatio est illud quod maxine excitat ad operandum: vnde - natura actui generationis et commestionis adiuxit - maximam delectationem sensibilem: vt hame quantumcunque - pigerexcitetur ad generationem propter conseruationem spei: et ad - commestione propter consernationem indiuidui: minor autem patet - per experientia quia nihil in mundo magis mouet hominem - ad agendum aliquid quam amor: igitur etc. -

-

- Preterea: actus - causatus in potentia amante ab ipso amabili: inquantum est - amabile necessario est amor: delectatio quae habetur de - deo in patria est huiusmodi: igitur: maior est nota: quia nihil - aliud requiritur ad actum amoris: nisi potentia amatiua - disposita et obiectum amabile causans actum: minor probatur: nam - quod delectatio causetur in potentia amante: omnes concedunt: sed - quod caumsetur ab obiecto amoris: probatur: quia amabile in - quantum amabile: est illud quod delectat in patria: nec per - aliam rationem delectat et per aliam amatur: sed ideo summe delectat - quia summe est amabile: igitur amor et delectatio sunt idem in - patria. -

-

- Preterea: omnis operatio inquantum est hominis: est - delectatio vel delectatione perfectibilis: sed amor qui habetur de - ipso in patria non est perfectibilis de delectatione a se - distincta: igitur est delectatio: maior patet: quia delectatio parficit - operationem. io ethi minor probatur: quia vltimus finis homis qua debet - corrsndere vltimo fini: cuius vt sicut finis: cuius non est - susceptibilis alicuius bonitatis: ita vltimus finis quo: nlla - perfectione sit perfectibilis: vltimus autem finis quo: est vltima - opatioquam de obiecto beatitudinis habet creatura rationalis: et hec est - dilectio secundum omnes: igitur talis dilectio non est perfectibilis de - lectatione superaddita: sed est ipsa dilectio. -

-

- Preterea. - si dilectio et delectatio quam habeunt beati de deo in - patria: realiter distinguuntur per diuinam potentiam: posset beatus - deum diligem et in ipso non delectari: quod est absurdum: consequentia patet - - quia dilectio naturaliter est prior delectatione: si ponatur ab ipsa - distingui: primum autem potest absolui a suo posteriori saltem - diuina potentia: igitur etc. -

-

- Magr fernandus in primo. - Preterea: ad idem arguebat quida reuerendus dominus - et compatriota qua mecum concurrebat in lectura: primo sic: - posito actu dilectionis beatifice in voluntate: circumscripto - quicumque alio actu posteriori voluntas delectatur: igitur - noest necessarium ponem delectationem esse distinctam a dilectio - ne: consequentia est nota: antecedens probatur: quia per actum qui est magis perfectus et - magis conueniens potentie respectu obiecti plus - delectatur potentia in obiecto: quam per actum minus conuenientem: sed - dilectio beatifica est huiusmodi respectu delectationis: si - ponatur distincta: alitermodo magis pertinet ad beatitudinem quam - ipsa: quod non videtur: igitur etc. -

-

- Preterea: si - delectatioesset res distincta a dilectione: cum voluntas sit potentia - finita: ponatur quod habeat ex praesentia dei clare visa - tantam delectationem quantam potest habere: hoc posito hec est - vera: ista voluntas summe delectatur: et cum dilectio dei me - diante qua delectatur sit vnum delectahile et praesens ipsi - potentie: vel delectatur in ea: vel non: si sic: igitur delectatur in - duobus. et per consequens prima delectatio non fuit summa quod est - contra positum: si non. ergo potest respectu talis dilectionis hbere - volitionem et per consequens tristaretur: qu posito sequitur quod in eadem - voluntate simul essent maxiima delectatio et tristitia: quod est in - possibile. -

-

- Preterea: si dilectio sit res distincta etc. - deus poteritfacere quod stantibus dilectione et visione et vnione - anime ad verbum: anima christi non delectaretur de deo: immo - stante vnione posset fieri quod cum illa dilectione et visione - anime christi esset suma tristitia: et per consequens summa miseria: - quod non est dicendum. ista consequentia patet. quia omnem re absolutam - distinctam ab alia deus potest facere sine illa. -

-

- Responsio ad rationes istorum. valet. bernandi oliuerii. - Ad primum istorum potest vno modo dici: interimendo maio - rem: quia non est maior repugnantia quod duo actus voluntatis - distincti habeant pro obiecto bonum sub ratione boni. quam quod - actus intellectus et actus voluntatis qui non minus: immo magis - distinguuntur habeant sic bonum pro obiecto: et tamen secundum - videtur multis necessarium quia constat quod per aliquem actum in - tellectus cognoscit bonum sub ratione boni: aliter voluntas - fereretur in incognitum: quod est omnino impossibile: nec - probatio valet. quia non minus distinguuntur per obiecta actus - diuersarum potentiarum etiam per eum: quam actus eiusdem potentie: sed - ad veritatem non est necessarium quod rationes formales - obiectiue diuersorum actuum sint ex natura rei formaliter - distincte. aliter visio et dilectio beatifica non essent actus distincti. - cum in deo non sit aliqui distinctio ex natura rei nisi personarum - vel proprietatum. etiam per istum doctore. Secundo potest - dici: quod aliter dilectio habet pro obiecto bonum substn ratione boni: et - aliter delectatio: quia dilectio habet pro obiecto bonum - cognitum sub ratione boni: delectatio vero bonum cognitum et - dilectum: et per hoc etiam distinguuntur ex parte obiecti. Et quod - illud sit rationabiliter dictum patet etiam per eum: quia desiderium et - delectatio sunt actus voluntatis distincti secundum eum: et tamen quilibet - eorum habet pro obiecto bonum sub ratione boni: et sic distinguuntur - per hoc quod desiderium habet pro obiecto bonum futurum - delectatio autem praesens: quilibet igitur istorum actuum habet pro obiecto - bonum substat ratione boni: sed quia aliter et aliter distinguuntur sufficientur: - et sic suo modo est in proposito: quia licet dilectio et delectatio - habeant pro obiecto bonum sub ratione boni: aliter tamen et aliter - vt patet. Et constat quod non minus variant rationem obiecti - dilectum et non dilectum quam praesens et non praesens. Ad secundum: - nego maior quia per actum odii voluntas percipit obiectum extrinse - cum licet improprie voluntas dicatur percipere: et tamen constat quod actus - odii non est amor: et ex hoc apparet quod amare non est commune - omnibus actibus voluntatis: si eust cognoscere omnibus actibus intellectus -

-

- Ad tertium nego minore: quia primus actus quem - habet appetitus sensitiuus de obiecto praesente sensato est - dilectio non delectatio: sed quia ad amorem naturaliter in - appetitusensitiuo sequitur delectatio nisi impediatur. Iccir¬ - - - co cum sensus gustat et videt immediate delectatur - appetitus: sicut imediate cum est homo est risibilis: quia ad - humanitatem naturaliter sequitur risibilitas. Ad quartum - dico: quod licet delectatio sit propter operationem: non tamen omne illud - quod mouet hominem ad operationem est delectatio: quod patet - etiam in exemplis suis: quia virtuosus non mouetur ad actum - generationis vel commestionis propter delectationem illam - sensibilem: sed propter conseruationem speciei vel indiuidui: quae - distincta res est a delectatione: martyres etiam non - moriuntur propter delectationem vt expientia docet: et sic de - aliis. -

-

- Ad quintum patet: quid dicendum ex solutione primi. - Ad sextum: si ratio demonstraret concluderet visionem - beatificam esse delectationem: cum sit vltimus finis quo - creature beatificabilis: quia aliquid beatitudinis - formaliter et intrinsece iuxta determinationem ecclusie. Et si - dicatur quod visio non est simpliciter vltimus finis quo: sed - dilectio cum sit visione posterior: ita dicetur ei quod dilectio non - est simpliciter vltimus finis quo: sed delectatio cum sit - dilectione posterior: Ad septimum: multi negarent consequentiam - quia non videtur quod omne prius possit absolui a suo posteriori: - etiam diuina virtute: quid tamen sit de hoc non videtur - inconueniens: quod actus dilectionis beatifice per potentiam dei ab - solutam potest esse sine delectatione: sicut actus visionis - beatifice per potentiam dei absolutam potest esse sine dilectione: - etiam per istum doctorem. Sed forte dicetur: quod si dilectio - dei beatifica sit sepabilis a delectatione: videns - deiumintuitiue: poterit deum diligere beatifice: et tristari de - eodem: quod est absurdum: consequentia videtur nota: quia cui non - conuenit alterum contriorum: alterum potest inesse: cum contraria - natasint fieri circa idem secundum arist. in praedicamentis. Ad hoc est - dicendum: quod consequentia non est bona: quia voluntas non tristatur nisi - de obiecto disconueniente existente vel saltem apparente - sicut nec per oppositum delectatum: nisi in obiecto - conuenienti altero istorum modorum: deus autem intuitiue visus - non praesentatur voluntati vt disconueniens aliquo modo: - vnsicut deus potest conseruare actum visionis in beato sine - dilectione: secundum multos et tamen voluntas deum colere visum - odire non poterit: vt communiter tenetur: sicut est etiam in - proposito dicendu Et quando dicitur quod contraria nata sunt fieri - circa idem: aristo. exponit se dicit nisi alterum istorum insit a - natura in proposito autem naturaliter sequitur delectatio stante - influentia generali. Responsio ad rationes fernandi. -

-

- Ad primum vero aliorum: nego antecedens. Et ad probationem - potest dici primo ad maior quod non est vera nisi actus ille - magis perfectus conueniens sit et magis delectatio quia sola de - lectatione delectatur potentia formaliter. Post etiam dici - secundo interimendo minorem quia dilectio beatifica non - videtur perfectior delectatione beatifica: vt patet ex - quarta conclusione praesentis articuli: licet sit perfectior visione - beatifica: vt credo: nec probatio valet: quia concedo quod - dilectio non magis partinet ad beatitudinem quam delectatio: - nec oppositum probatur. -

-

- Ad secundum dico quod procedit - ex falsa imaginatione: imaginatur enim quod dilectio - beatifica sit cam delectationis: quod non est verum: quia - delectatio beatifica cum sit aliquid beatitudinis essentialiter et - intrinsece est a solo deo effectiue. Et vlterius non sequitur - dilectio causat delectationem: igitur illa - delectatiocausat aliam delectationem: cum ipsa sit essentialiter - delectatio: sicut non sequitur hoc album refertur relatione a se - distincta: igitur illa relatio refertur alia relatione: quia - ipsa est essentialiter relatio. Ad tertium: si lla deductio - sit bona: sequitur: quod delectatio non sit res distincta a - visione: quod nullus diceret: deductio patet: quia posito - illocasu cum visio illa mediante qua delectatur sit vnum - delectabile et praesens ipsi potentie: vel delectatur in ea vel - non: si sic: igitur delectatur in duobus: et per consequens prima - delectatio: non fuerat summa secundum eum: si non: igitur potest habere - volitionem respectu illius: et sic tristari: quo posito - sequitur quod in eadem voluntate sint simul maxima delectatio et - - tristitia: quod est inconueniens ad quod deducit. Dico igitur - ad rationes: quando ponitur quod voluntas habeat tantam - delectationem quanta habere potest: vel intelligit quod illa - delectatio sit tanta quod no possit augeri: vel sit tanta quod simul - cum ea non potest esse alia delectatio etiam respectu alterius - obiecti. si primo modo: concedo quod talis poterit - delectariin dilectione: et sic in duobus: sed ex hoc non sequitur: quod - prima delectatio non sit summa modo praedicto: sed quod simul cum - ea potest compati quadam alia: si secundo modo: concedo quod stante - casu: talis non poterit delectari in dilectione: quia est - implicatio: et quando dicitur: igitur potest habere volitionem respectu illius: - nego consequentiam: nec probatur per eum. Et vltimum: si ratio illa - sit bona. probatur sicut et praecedens quod delectatio non sit - res distincta a visione beatifica: quia si sic: deus poterit - facere quod stante visione in anima christi quae nunc est et sui vnione - ad verbum: anima christi non delectaret de deo: et quod stanti - bus istis in anima christi sit summa tristitia: quod est falsum et - contra eum. Responsio igitur ad rationem et concedo: quod - stantibus istis: anima christi poterit non delectari de - potentia dei absoluta: sed dico quod stantibus istis: non - poterit esse in ipsa summa tristitia: sicut infert: nec - istud probatur ab eo. Contra tertiam conclusionem est que - dam opinio communis multis: quae licet concedat delectationem - distingui realiter a dilectione nullum tamen ponit actum elicitum - sed omnis vt dicit est sequela quadam et passio naturaliter consequens - actum elicitum: -

-

- pro qua quidam doc. nostr arguit: primo sic - Michael de massa in 1 dio. prima. q. 3. ar. i. - Sicunt se habet appetitus naturalis in rebus cognitione caren - tibus et appetitus animalis in habentibus sensum. sic - appetitus rationalis in habentibus rationem: sed in rebus naturalibus - cognitione carentibus: appetitus naturalis non habet nisi duos actus - elicitos priuatiue. et duos alios positiue: habet enim - respectu rei conuenientis absolutum vnu actum elicitum positum - slices desiderium cui correspondent respectu rei disconue - nientis absolute vnus priuatiuus scilicet fuga. alterum vero actum - positiuum habet respectu rei conuenientis presentis. et hoc est - amor cui corrsndent respectu rei praesentis - disconueniemtis alter priuatiuus scilicet abhominatio seu detestatio. igitur - appetitus rationalis non habebit nisi duos actus elicitos - positiue scilicet desiderium respectu rei absentis conuenientis: - et amorem respectu rei conuenientis praesentis. sed - delectatio est aliquid positiuum respectu rei praesentis: et non actus - amoris eliciti: igitur: delectatio amicitie circa deum non - est aliquis actus elicitus: sed passio quadam consequens actum amoris - eliciti. Secundo sic: sicut se habet actus elicitus - potentie cognitiue ad cognitionem: sic se habet actus elicitus - potentie appetitiue ad amorem: sed omnis actus elicitus - potentie cognitiue est. cognitio: quamuis non omne illud quod est - de nouo inductum in potentia cognitiua sit cognitio: - sicut patet de specie et habitu. igitur omnis actus voluntatis elicitus - siue potentie a ppetitiue est amor: licet non omne illud quod de - nouo inducitur in potentia appetitiua sit amor: sed - delectatio non est realiter amor: vt dicit et bene: in hoc igitur - delectatio non est aliquis actus elicitus voluntatis. sed passio - quadam consequens actum amoris elicitum. -

-

- Tertio sic: illud quod de - relinquitur ex vnione potentie cum obiecto per actum elicitum - non est actus elicitus: alias relatio et quicquid aliud siue - absolutum siue respectiuum derelinqueretur ex tali vnio - ne: esset actus elicitus: quod patet esse falsum: sed - delectatioamicitie circa deum derelinquitur in peo otentia volitiua - ex vnione potentie volitiue cum subiecto fruibili per - actum amoris amicitie: talis delectatio non est proprie - loquendo aliquis actus elicitus: sed sequela quadam. vel - passio consequens actum elicitum. -

-

- Quarto sic: si delectatio - amicicie circa deum vel aliqua alia esset operatio proprie - dicta in delectationibus esset procedere in infinitum. consequens - est rationicontrarium. igitur et antecedens: consequentia probatur: quia secundum arist. - 1o. ethicorum delectatio est propter operationem. si igitur - aliqua operatio esset delectatio propter illam sequitur quedam - - - alia delectatio: et de illa quereretur secundo: et sic in - infin itum. Et confirmatur per commentatorem. io. ethi. - commento vbi dicit expresse: quod delectatio non est operatio: sed est - operationi annexa: et ipsam necessario consequitur. -

-

- Responsio ad rationes michaels de massa. - Ad primum istorum potest praemo dici: quod ratio istorum destruit - seipsam: quia secundum omnes: sicut se habet desiderium ad amorem - rei absentis: sic se habet delectatio ad amorem rei praesentis: - sed desiderium rei praesentis est actus elicitus voluntatis - vt dicitur in minori: igitur delectatio rei praesentis etiam est - actus elicitus voluntatis: quod contradicit conclusioni quam - intendit. Et vlterius amor rei absentis et desiderium - de eadem realiter distinguuntur: sicut patet ex supradictis - deduci: et praesertim secundum illos qu concedunt delectationem - distingui realiter a dilectione: sicut ille doc. concedit. - Si ergo desiderium rei absentis sit actus elicitus - voluntatis: sicut asserit illa minor cum amor eiusdem sit etiam - actus elicitus: non erunt tantum duo actus positiui - voluntatis sicut intendit: sed tres ad minus: vnus scilicet respectu - reipresentis: et duo respectu absentis: vt patet ex dictis: - ratio igitur destruit seipsam vt videtur. Secundo potest dici: - quod non est simile de appetitu naturali et ceteris sicut - assumitur in maiori: prout in respondendo ad primam rationem contra - primam conclusionem extitit declaratum: immo iste doc. met - negat eam: aureolus in primo: di. prima. q. 2. articulo - 2. et ex intentione declarat ipsam non esse vniuersa - liter veram: et nunc assumit eam pro se: quod nimis videtur mirabi - le in tanto doctore. -

-

- Ad secundum: patet ex supradictis quod - maior est falsa: quia non omnis actus voluntatis est amor sicut - aliquas actus intellectus est cognitio. aliter amor esset odium - quod est contradictio. Et vlterius ista ratio destruat praecedentem. et - econuerso: quia in praecedenti ratione dicitur quod appetitus rationalis - habet duos actus elicitos positiue. valet. desiderium - respcumabsentis. et amorem respectu praesentis. et duos priuatiuos - corrsndentes: valet fugam et odium. igitur non omnis actus elicitas - voluntatis est amor sicut dicitur in ista. Nec valibet si dicatur - quod desiderium non est nisi amor rei absentis. quia pari ratione - debet dici: nisi velit loqui ad placitum quod delectatio non est - nisi amor rei praesentis. quod tamen ex intentione negat. Ad - tertium nego minorem: quia licet delectatio: cus immediatus - terminus obiectiualis est actus elicitus derelinquatur in volunta - te ex vnione potentie cum obiecto per actum elicitum non tamen - delectatio de qua loquimur: cuius ratio est. quia ex tali vnione - potentie cum obiecto non derelinquitur delectatio quae non e - propter actum. sed delectatio amicicie circa deum non est - propter actum: vt declaratum est supra. ergo decipitur igitur iste - doc. per equocationem: quia non distinguit inter delectatio - nem cuius immediatus terminus obiectiualis non est operatio - nis obiectum. Ad quartum nego consequentiam. Et ad probatione - potest dupliciter responderi. primo quide potest dici: quod licet sit ponenda - delectatio propter operationem. 1. vt continuetur operatio quae non - est essentialiter delectatio: non tamen propter operationem quae formaliter - est delectatio: quia talis habet ex se vnde continuetur. Post vlterius - dici secundo: quod si propter delectationem illam qui ponitur - operatio sit ponenda quedam alia delectatio secunda non - erit operatio: sed passio illius delectationis que est - operatio: et per consequens non erit vlterius procedendum etiam secundum eum. - Ad confirmationem commentatoris: dico quod - commentator loquitur de delectatione cuius immediatus terminus - obiectiualis est operatio eo modo quo declaratum est supra: - quia talis est per operationem: et ideo operationi annexa: de tali - concedo quod non est operatio sed passio. -

-

- Ocham in primo di prima. q. 2. ar. 4. - Contra quartam conclusionem quidam doc. arguit primo - sic: cuius contrarium est peius et imperfectius illud est nobilius: - sed odium dei est peius tristitia: igitur dilectio est nobilior - delectatione: maior videtur manifesta: minor patet: - quia ex quo vtrumque est actus illud quod est magis fugiendum - est peius: sed odium est magis fugiendum quod quecumque tri¬ + + + + Quaestio 1 + Alphonsus Vargas Toletanus + + Jeffrey C. Witt + Transcription Editor + TEI Encoder + + + + + Quaestio 1 + October 10, 2024 + + + + SCTA + +

Published under a Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) +

+ + + + + Venice, 1490 + + + + + + +

Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0 + guidelines for a diplomatic edition.

+
+
+ + + +

Created file for the first time.

+
+
+
+ + + +
+ - stitia. -

-

- Preterea: creatura rationalis est perfectior - creatura irronali: igitur illud accidens per quod distinguitur - maxime a creatura irratioli erit perfectius: ed magis - distinguitur per volitionem quam per quancumque delectationem - quia maxime distinguitur per libertatem que est principium - volitionis: ergo etc. -

-

- Preterea amor amicitie est - accidens perfectissimum quod potest alicui competere: igitur est - perfectior delectatione: antecedens patet: quia ille acceptatur - maxime a deo. -

-

- Preterea: amor vie est perfectior - delectatione vie: igitur amor patrie est perfectior - delectatione patrie: et per consequens totaliter amor est perfectior de - lectatione. -

-

- Preterea: sicut se habet operatio - sensitiua ad delectationem sensitiuam consequentem: sic se - habet operatio intellectiua ad delectationem - consequentem: sed operatio sensitiua est perfectior delectatione: igitur - etc. assumptum patet per commentatorem. io. ethi. commento. 12. -

-

- Responsio ad rationes ocham. - Ad primum istorum potest dici: quod maior non est - vniuersaliter vera: aliter fides et spes essent nobiliores aliqua - dilectione meritoria: quod non est verum: consequentia patet: quia - infidelitas et de sparatio sunt deteriores: quam odiu - proximi contrarium dilectioni meritorie eiusdem: vnde regula de - bet intelligi de contrariis que se vniversaliter non includut: sicut - dilectio meritoria includit fidem et speem: quia sine ipsis - non est possibilis: quod in proposito dici no potest: quia delecta - tio naturaliter supponit dilectionem: quia qua delectatur de aliquo naturaliter - diligit illud. Poest etiam dici secundo: quod odium dei non est - simpliciter peius summa tristitia de eodem: sicut - assumitur in minori: quia sicut beatitudo formalis - principalius consistit in delectatione quam in dilectione: vt patet ex - dictis: sicut etiam per oppositum pena infernalis - principalius consistit in tristitia quam in odio: quia non est aliter - pena nisi quod est contra voluntatem: sicut pulchre declarat - anshel. de conceptu virginali. c. 4. Et constat quod - nihil est magis contra voluntatem quam tristitia. Ad - secundum nego consequentiam: quia angelus est perfectior homine. et tamen - non sequitur quod illud antecedens per quod maxime - distinguitur ab homine sit perfectius in ipso: aliter in - angelo esset aliquod accidens perfectius visione et - fruitione dei: quod est manifeste falsum: cum in his consistat - beatitudo sua formalis: et consequentia est euidens: quia per ista non - marime distinguitur ab homine. Post etiam dici secum - do: quod non magis distinguitur creatura rationalis ab - irrationali per dilectionem dei: quam per dilectionem amicitie - circa deum: quia non minus repugnat creature - irrationali delectatio quam dilectio. Pot etiam dici tertio: quod de - lectatio amicitie circa deum est quedam volitio sicut est - dilectio: cum sit actus elicitus voluntatis: vt patet - ex dictis: et ideo creatura rationalis non magis - distinguitur ab irrationali per volitionem: quam per quancumque - delectationem: sicut assumitur: nec per hoc concluditur: quod - dilectio sit nobilior delectatione. -

-

- Ad tertium nego - antecedens: nec probatio valet: quia non est vniuersaliter - verum quod illud sit simpliciter nobilius: quod est deo - acceptabilius: aliter sequeretur: quod dilectio dei merito - ria sit simpliciter nobilior quam substantia: quia ipsa - creatura rationalis acceptatur maxime a deo: non autem per - substantiam. Est tamen aduertendum quod aliquid - acceptatur a deo sicut terminus vel subiectum acce ptationis: - et sic creatura rationalis acceptatur ad eternam beati - tudinem consequendam. Aliquid sicut medium: et sic omnis - actus meritorius est a deo acceptus. Aliud sicut - praemium: et sic beatitudo formalis que iustis datur in - permium est acceptatio. Ad propositum dico: quod illud quod - maxime acceptatur a deo primo modo est simpliciter - nobilius eo: quod maxime acceptatur secundo et tertio modo: quia - creatura rationalis est simpliciter nobilior quocunquam actu - meritorio: et beatitudine sua formali. Et illud quod maxime - acceptatur tertio modo est nobilius eo: quod maxime acce¬ - - - ptatur secundo modo: quia praemium est nobilius merito: sed sic - delectatio non dilectio maxime acceptatur a deo: cum - in delectatione consistat beatitudo principalius. Ad - quartum potest vno modo dici: quod consequentia non est bona: quia vt - videtur multis charitas vie potest adequari charitati - patrie: et sic dilectio dilectioni: sed delectatio vie non - potest adequari delectationi patrie: et ideo non sequitur: - quod si amor vie sit perfectior delectatione vie quam amor - patrie etc. Potest etiam dici secundo: amor quam vie - non est simpliciter nobilior delectatione vie: sed in - genere: sicut nigredo. 10. graduum est perfectior - albedine. 5. graduum: quia intensior in genere suo simpliciter: tamen - perfectior est albedo: et sic in proposito delectatio. Post etiam - dici tertio: quod amor vie in ratione meriti est perfectior - delectatione vie: non autem in ratione praemii: et ideo non sequitur: quod sit - nobilior simpliciter sicut assumitur: quia proceditur a - secundum quid ad simpliciter. Ad quintum posset dici quod non est - simile de delectatione sensitiua et intellectiua - consequente: quia forte omnis delectatio in parte sensitiua est passio - consequens operationem naturaliter: quia non video quod immediatus - terminus obiectiualis delectationis sensitiue sit obiectum - extrinsecum: sed actus vel operatio qua attingitur: non enim - delectatur gustus in vino propter se: sed in actu gustandi vinum - et sic de aliis: si tamen in parte sensitiua sit aliqua delectatio quae - sit operatio proprie dicta concedo quod talis est perfectior - dilectione: Et ad commentatorem dicendum quod loquitur de - delectatione: cuius immediatus terminus obiectiualis est - operatio: et de tali conceditur quod sit propter operationem: non autem - econuerso: sed ex hoc nihil probatur. -

-

- Ad argumenta principalia - Ad rationes principales. Ad primam patet quod non omnis - delectatio est passio sicut assumitur in minori: sed debet vniversaliter - concludere: et ideo non sequitur quod nulla delectatio sit nobilior - dilectione. Ad secundam concedo: quod aliqua - delectatio est simpliciter nobilior dilectone: sicut et - aliqua tristitia simpliciter peior odio etc. -

-
-
- - +
+ + +
+ Quaestio 1 + Utrum delectatio sit perfectior dilectionem +

+ CEteris acs nouem + legisetc. Quia magister in ista prima + distinctione principaliter agit de + fruitione: et vsu et fruitio est essentialiter + dilectio vel dilectatio: vel vtrumque + prolut in sequentibus apparebit. Que + xo pimo quasi pro fundamento + vtrum delectatio sit perfectior dilectione. +

+

+ Et videtur + primo quod non: quia nulla passio est nobilior per se + subiecto: sed delectatio est passio consequens operationem et + preserdilectionem naturaliter. vt patet per philosophum lo. + ethicorum: ergo etc. Contra: tristicia est simpliciter peior odio: + igitur delectatio est nobilior dilectione: consequentia tenet per + locum ab opposito: antecedens patet: quia illud quod + + + vnivrsaliter repugnat deo propter sui imperfectionem videtur + simpliciter peius eo: quod sibi vniversaliter non repugnat: sed + tristitia propter sui imperfectionem vniversaliter deo repugnat: odium + autem non: iuxta illud puo: Iniquitatem odio habui: igitur + tristitia simpliciter peior odio. Responsio in ista. q. erunt. + roarticuli quia Primo ponam vnicam distinctione. Secum + do quadruplicem. conclusionem. Tertio mouebo dubia. + Et vltimo rundebo et dicam ad articula principalia. +

+
+ Articulus 1 +

+ Primus articulus. + QUuantum ad Primum articulum Distinguo de de + dectatione: quia quedam est cuius immediatus + terminus obiectalis est operatio: quedam cuius + immediatus terminus obiectalis non est operatio: sed + operationis obiectum: preuia tamen operatione: verbi gratia + beatus delectatur de visione dei: quia delectatur se + videre deum: delectatur de dilectione eiusdem: quia + delectatur se diligere: et delectatur de deo viso pariter: et + dilectio: preuia tamen visione et dilectio eiusdem prime de + lectationis immediatus terminus obiectalis est visio: + secunde autem dilectio. tertie deus ipse qui est etiam ipse imme + diatus terminus obiectalis visionis et dilectionis + peridicte: de vtraque delectatione potest intelligi questio et + hoc de primo +

+
+
+ Articulus 2 +

+ Secundus articulus. + QUantum ad secundum articulum pono quatuor + conclusiones. Prima est: quod non omnis dilectio est realiter + desiderium vel delectatio: probatur Primo sic: Non omne + odium est formaliter vel realiter fuga vel tristitia: igitur non omnis + dilectio est realiter de siderium vel delectatio: consequentia patet: quia + odio quod non est realiter fuga nec tristitia opponitur aliqua + dilectio: et non dilectio que sit realiter desiderium: quia de + siderium opponitur fuge: nec dilectio que dilectio sit rea + liter: quia dilectio opponitur tristitie: igitur aliqua que non + est realiter desiderium nec delectatio: antecedens probatur: quia + odium quo beatus odit peccatum non est realiter fuga nec + tristitia. Non quidem fuga propter duo: primo quia fuga solum est + respectu absentis: sicut et desiderium: odium autem beati + est de peccato presenti non solum absenti. secundo quia omnis + fuga presupponit odium a quo causetur etiam per + oppositum opinates: sed odium quo beatus odit peccatu non + presupponit aliud odium a quo causetur: quia si + presupponeret reuerteretur questio et esset processus in infinitum: + ergo oportet stare ad aliquod odium in beato: quod non fit + realiter fuga: nec istud odium potest esse tristitia: quia beatus secundum + omnes: nullam habet tristitiam: igitur tale odium non est + fuga nec tristitia: ergo etc. Secundo sic: dilectio qua damnatus + diligit se non est realiter desiderium nec delectatio: igitur non + omnis dilectio est realiter desiderium vel delectatio: consequentia est + nota: antecedens quo ad primam partem probatur: quia desiderium + est tamtum respectu no habiti vel absentis: quantum ad secundam + partem patet: quia sicut beatus se habet ad tristari: + sic damnatus ad delectari: sed beatus de nullo tristatur: + ergo damnatus de nullo delectatur. +

+

+ Tertio sic: omne + desiderium presupponit amorem a quo causetur: et aliquod + desiderium non presupponit delectationem a qua causetur: + ergo: non omnis amor est realiter desiderium vel delectatio: + consequentia patet. quia si omne desiderium presupponit amorem + et nen delectationem: aliquod presupponit amorem qui non + est delectatio: nec presupponit delectationem: tunc vel + tra vel ille amor est realiter desiderium vel non: si sic: igitur + presupponit alium amorem a quo causetur: et per consequens + procederetur in infinitum: quod est inconueniens. Si non: + intentum: quia talis non est realiter desiderium vel + delectatio: antecedens quantum ad primam partem expresse ponitur ab + aduersariis: quantum ad secundam. probatur: quia damnatus + desiderat aliquid quod non est. desiderat enim alios secum + puniri et se non puniri: et multa: similia et tamen constat: quod + desiderium damnati non presupponit delectationem a + quacausetur: quia damnatus non habet aliquam delectationem + vt patet ex supradictis: ergo etc. +

+

+ Quarto sic: secundum omnes + + sicut se habet desiderium ad amorem boni absentis: + sic se habet delectatio ad amorem boni presentis: sed + omne desiderium presupponit amorem naturaliter boni + absentis a quo causet secundum contrariam opinionem et + veritatem: quia nullus desiderat quod non diligit: ergo omnis + delectatio presupponit naturaliter amor em boni praesentis a + quocausetur: sed talis amor non est realiter desiderium: cum sit + boni praesentis: nec delectatio: quia presupponeret + dilectionem aliam a qua causaretur: et sic in infinitum: igitur etc. +

+

+ Secunda conclusio est: quod nulla dilectio rei praesentis causa + ta est realiter delectatio: pro deductione istius conclusio + nis premitto aliquas propositiones Prima est: quod non omnis + delectatio in creaturis est realiter amor. Istam + propositionem deduco primo contra illos quo concedunt: quod nulla + dilectio inordinata sit realiter delectatio: omnis + dilectio est ordinata vel inordinata aliqua dilectio in + creaturis non est realiter dilectio ordinata nec + inordinata: igitur aliqua delectatio in creaturis non est + realiter delectatio: maior supponitur: minor probatur: quia + delect atio qua peccator delectatur in actu + peccatinest dilectio ordinata: quia talis non est in peccatore respectu + peccati nec inordinata: quia nulla delectatio inordi + nata est realiter dilectio inordinata: per conuersionem + vniuersalis negatiue. Et confirmatur: quia si + delectatioqua peccator delectatur in actu peccati sit simpliciter + dilectio cum non sit dilectio ordinata: quo posito sequitur quod + aliqua dilectio inordinata sit realiter delectatio: quod est + contra positum Secundo deduco propositionem absolute sic: non + omnistristitia in creaturis est realiter odium: igitur nec omnis + delectatio est realiter amor: consequentia tenet per locum ab + oppositis: pro deductione antetis pono: quod aliquis odiat + proximum et nihil aliud: talis potest tristari de bono + proximinon est dubium immo forte de necessitate tristatur: tunc sic: hoc + odium est voluntarium aliter non esset peccatum: hec + tristitia non est voluntaria: quia tristitia est de his que + nobis nolentibus accidunt: vt allegatum est supra: igitur + hec tristitia non est hoc odium: nec aliquod aliud: quia + supponitur quod talis nihil aliud odiat: igitur etc. Secunda + propositio est: quod non omnis delectatio rei presenti creata est + realiter delectatio probatur Primo sic: nulla delectatio potest + real iter esse sine omni delectatione: hoc patet quia non potest + realiter esse sin seipsa: aliqua dilectio rei praesentis creata potest + realiter esse sine omni delectatione: quia damnatus diligit + se et tamen non delectatur: igitur aliqua dilectio rei praesentis + creata non est realiter delectatio. +

+

+ Responsio alphonsii de portugali. + Sed ad istam rationem per aliquos reuerendos patres + et socios mecum concurrentes et in lectura fuit rpraespensum + dupliciter. Primo quidem fuit dictum: quod damnati + delectantur secundum quid: licet non simplciter: quia dilectio et + complacentia quam habentde se ipsis est in eis quedam + delectatio secundum quod. Ista tamen euasio est nulla: primo quia non est verum + quod damnatum st delectetur simpliciter nec secundum quid: sicut + statim declarabitur. Secundo quia posito quod delectatio secundum + quid non repugnet damnato: adhuc sequitur + quoddelectatio et dilectio in ipso realiter distinguuntur: quia illa non + sunt idem realiter que sic se habent: quod ad + augmentum vnius non sequitur augmentum alterius: et ad + maius augmentum maius augmentum alterius: et ad + maximum maximum: hoc patet: quia aliter vna et + eadem res simul et semel essetiaugmentata eta non + augmentatamagis et minus: quod est impossibile: sed ad augmentum amoris + non sequitur augmentum delectationis in damnato etiam + stante supposito: igitur probatur minor quia damnati + summe diligunt se etiam vsque ad contemptum dei: et + tamen non summe delectantur dese secundum istam solutio + nem quia non simpliciter sed tantum secundum quid. Et ideo dicebatur. + secundo quod sicut in damnato est amor summus respectu + sui ita est summa delectatio respectu sui: quia ista dele¬ + + + eatio non opponitur tristitie quam hahet de bono + non habito siue de malo habito. Sed ista + solutiominus continet veritatis quam prima: quod patet + primo: quia si causata sit delectatio damnati de suo esse: quanta + est dilectio temmdamnati sicut asseritur: seqtur: quod maior sit + delectatio de suo esse: quam delectatio beati de quocumque + creato: saltem realiter ase distincto: quod non est verum: aliter + maior esset dilectio damnati de suo esse quam beati de + humanitate christi et de redemptione generis humani: immo + et quam de beatitudine sua formali: quod nullus diceret. + consequentia patet quia damnatus intensius diligit se. cum diligat vs + quod ad conreptum dei: beatus quam aliquod creatum distinctum + a se. secundo: quia summa tristicia excludit omnem + delectationem non solu oppositam sed etiam contingentem: non solum + simpliciter sed etiam secundum quid: sicut patet: per arist. io ethicorum + sed constat quod damnatus summe tristatur: ergo nullo modo de + lectatur: nec de se: nec de alio: nec secundum quid: nec simpliciter. + Et confirmatur: quia beatus de nullo tristatur nec simpliciter nec + secundum quod: igitur damnatus de nullo delectatur nec simpliciter + nesecundum quid Exclusis: igitur istis resensionibus deduco + propostitionem assumptam. Secundo sic: nulla delectatio compatitur + in eodem cum summa tristitia hoc patet: quia summa tristitia ex + cludit omnem delectationem non solum simpliciter: sed et secundum quid + vt patet per arist. statim allegatum: sed aliquis amor + reiprintis in creaturis non est delectatio: igitur probatur minor + quia damnatus summe tristatur: et tamen diligit se et vsque ad + contemptum dei: vt dictum est pluries: ergo etc. +

+

+ Tertio sic: aliud + odium rei praesentis in creaturis non est realiter tristitia: + iualiqua dilectio rei praesentis in creaturis non est realiter de + lectatio: consequentia tenet per locum opponentis: antecedens probatur + multipliciter Primo sic nulla tristitia in nobis est voluntaria + aliud odium rei praesentis in nob est voluntarium: igitur aliquod + odium rei praesentis in nobe est tristitia: maior patet: quia tristitia + in nobu secundum arist. est de his quae nobis nolentibus + accidunt: vnde in. 5 metaphisice attribuit violento + tristitiam: minor probatur: quia omne peccatum in nobis est + voluntarium: immo peccatum ideo peccatum quia voluntarium: ium + xta doctrinam. b. Aug. sed aliquod odium rei praesentis vt + puta odium dei vel. pximi est peccatum in nobis: igitur Secundo + sic: nulla tristitia est delectabilis voluntati: aliquod + odium rei presentis in creaturis est delectabile + voluntati: igiur idem quod prius: probatur minr quia iustus delectatur + quia odit peccatu. +

+

+ Tertio sic: nulla tristitia compatitur + in eodem cum summa delectatione sicut nec aliqua + delectatio cum summa tristitia: sed aliquod odium rei praesentia in + creaturis compatitur in eodem cum summa delectatione: + igitur etc: probatur minor: quia beatus summe delectatur: sicut et + damnatus summe tristatur et tamen odit peccatum: igitur. Et + confirntatur: quia nulla tristitia potest realiter esse sine + omni tristitia: aliquod odium rei presentis in creatis potest + realiter esse sine omni tristitia quia beatus de nullo + tristatur: et tamen odit peccatum: igiur aliquod odium rei praesentis in + creaturis non est tristitia. +

+

+ Quarto sic: nulla tristitia in + nohis est meritoriam cum nulla sit voluntaria: sed aliquod odium + rei praesentis in nobe est meritorium: quia odium quo iustus odit + iniquitatem est ei meritoria: iuxta. prito. Dilexisti iustitiam et + odisti iniquitatem. etc. +

+

+ Tertia propositio est: quod non omnis + dilectio rei praesentis ordinata in creaturis est realiter + delectatio. Istam propositionem deduco. Primo sic contra illos + qui concedunt: quod nulla dilectio inordinata sit + simpliciter delectatio: sic sicut se habet dilectio inordinata + ad dilectionem ordinatam: sic delectatio inordinata + ad delectationem ordinatam: sed dilectio inordinata non + est realiter delectatio inordinata secundum istos: igitur + dilectio ordinata non est realiter delectatio ordinata: et + constat: quod nec inordinata: igitur nulla. Secundo + deducopropositionem absolute sic: nulla vna res potest realiter + intendi: seipsa realiter non intensa: aliqua dilectio rei + praesentis ordinata in creaturis potest realiter intendi de + + lectatione realiter non intensa: igitur aliqua talis + dilectio non est realiter delectatio: maior tenet virtute + primi principii complexi: minor probatur multipliciter. + Primo quia fortis summe diligit dilectione ordinata + actus fortitudinis et pericula mortis quando + oportet: et tamen modicum delectatur sicut docet philons et + experientia. Secundo: quia martyres propter vehementiam + passonis modicum vel in nullo delectantur: et tamen sum + me diligunt. Tertio: quia beata virgo tempore passio + nis summe diligebat christum: et tamen constat quod non + summe delectabatur actu: igitur etc. Experientia etiam + docet: quod multi nimis diligunt et modicum + delectantur: igitur patet minor. et His propositionibus + premissis: primo deduco conclusionem principalem ab + solute ex duabus propositionibus premissis: sic vel + dilectio rei presentis et delectatio in creaturis sunt: + idem realiter conuertibiliter et adequate: vel dilectio + se habet in plus: quam delectatio. vel econuerso: vel sunt + duo quedam realiter disparata: primum dari non + potest: quia nec omnis delectatio in creaturis est realiter + amor: sicut patet ex prima propositione: nec omnis + dilectio rei presentis creata est realiter delectatio: sicut + patet ex secunda nec secundam: quia si dilectio rei presentis + creata se haberet in plus: quam delectatio: omnis + delectatio creata esset realiter dilectio: cuius oppositum patet + ex prima propositione. Nec tertium per eandem causam: + quia sequeretur: quod omnis dilectio rei praesentis creata esset + realiter delectatio: cuius oppositum patet ex secunda: + relinquitur igitur quartum: quo posito sequitur: quod nulla dilectio + rei presentis creata sit realiter delectatio: nec + econuerso: quod est propositum Secundo: deduco + conclusionem ex secunda propositione contra illos qui dicunt: + quod omnis dilectio est realiter desiderium vel + delectatio sic: omnis dilectio rei presentis creata est + realiter delectatio: vel nulla: sed non omnis: igitur nulla: + minor patet ex secunda propositione: et maior ex supposito + quia omnis dilectio secundum istos est realiter desiderium + vel delectatio: sed nulla dilectio rei presentis est + realiter desiderium vel etiam per eos: igitur omnis est + realiter delectatio secundum eos. Et confirmatur: quia secundum istos + non est maior ratio de vna dilectione rei presentis + creata: quam de alia: igitur si omnis talis sit delectatio: nec aliqui + Et ad veritatem dicetur quod aliqua dilectio rei praesentis creata + sit realiter delectatio: et aliqua non est loqui ad placitum. + Tertio deduco conclusionem ex tertia propositione + contra illos qui ponunt: quod quedam dilectio rei praesentis + creata est realiter delectatio scilicet ordinata: et recta: etquedam non + sancus inordinata et peruersa: quia secundum istos non est maior + ratioquod vna dilectio rei praesentis ordinata sit realiter + delectatio: quam alia: igitur vel omnis talis est realiter delectatio: vel + nulla: sed non omnis sicut patet: ex propositione predicta: igitur nulla + Et vlterius secundum eos: nulla dilectio rei praesentis + inordinata est realiter delectatio igitur vniuersaliter nulla + dilectio rei praesentis creata est realiter delectatio: cum + omnis sit ordinata vel inordinata: patet igitur: + assumpta conclusio: et in se: et contra sic opinantes. +

+

+ Tertia conclusio est: quod non omnis delectatio est passio consequens + operationem naturaliter: sed aliqua: sed non omnis est + operatioproprie dicta: pro declaratione istius notanda est + distinctio posita in 1. arti. quia videtur mihi: quod omnis delectatio: cum + ius immediatus terminus obiectalis est operatio: sit + passio quedam consequens operationum naturaliter: et per consequens nula talis est + operatio proprie dicta: Et de tali loquitur arist. 10. + ethicorum. dicit quod delectatio non est operatio: sed propter + operationem: vbi dicit comentator: quod est propter continuationem + operationis: quia delectatio de visione est motiuum et causa + continuandi visione: et sic de aliis: nulla tamen delectatio cuius + mediatus terminus obiectalis non est operatio: sed + obiectum operationis: preuia tamen operatione: mihi vi¬ + + + detur passio operationis esse: sed actus quidam + elicitus voluntatis: et operatio proprie dicta: probat autem + hec proposito vt clarius deducatur declaratione amici + tie circa deum. Primo sic: nulla delectatio quae non est + propter actum: potest esse passio naturaliter consequens actu: + delectatio amicitie circa deum non est propter actum: + igitur maior patet: quia delectatio iccirco ponitur + passio operationis: quia est propter operationem secundum + intentionem aristo. et commentatoris statim allegatis: + igitur ex opppsito tenet assumptum maioris: probatur + minor: quia sicut voluntas beati dilectione amicitie + diligit deum propter se et non propter visionem primam: sic + realiter etiam delectatur delectatione amicitie de deo + propter se: et non propter visionem: vel dilectionem + praeuiam. dicit bea. aug. 4. de tri. c. 10. de magnis: quod + fruimur cognitis in quibus voluntas ipsis propter se + delectata conquiescit: si ipsis propter se: igitur non propter + aliud: igitur propter actum. Secundo sic: + delectatio amicitie circa deum est aliquid beatitudinis + formaliter et intrinsece: igitur non est passio naturaliter + consequens actum: sed operatio proprie dicta: antecedens + patet: quia beatitudo in visione et fruitione consistit: + fruitio autem includit delectationem essentialiter: + prout declarabitur. q. sequenti: consequentia probatur: + quia quod est aliquid beatitudinis formaliter et + intrinsece est gratia sui et non alterius: cum beatitudo sit + simpliciter sui gratia: passio vero naturaliter conse + quens actum: non est gratia sui sed alterius: quia + talis est propter actum: vt patet ex dictis. + Tertiosic: delectatio amicitie circa deum non est passio + naturaliter consequens actum visionis: nec + dilectionis: igitur nullius operationis est passio: consequem + tia patet: tum quia nullam aliam operationem + naturaliter presupponit: tum quia istis solis manenti + bus naturaliter manet ipsa: antecedens probatur: quia + quilibet istorum actuum habet suam propriam + delectationem que ipsum consequitur velut passio: quia + delectatio de visione est passio et sequela visionis: et de + lectatio dilectionis est passio et sequela dilectionis. + Et de talibus loquitur aristo. 10. ethi. dicit quod cuilibet + operationi est annexa sua propria delectatio: + delectatio igitur amicitie circa deum cum distinguatur + a predictis: non videtur ipsorum passio: quia + nulliipsorum est propria. +

+

+ Quarto sic: si delectatio am + citie circa deum est passio nono peratio: vel est + passio visionis: vel dilectionis: vel vtriusque: vel + alterius. Non alterius ex ratione precedenti: nec vtriusque + cum distinguantur specifice: nec alterius prioris + praecise: tum quia non posset assignari causa quare + magis esset vnius quam alterius: tum quia duplex + delectatio esset passio visionis et dilectionis autem vna tantum + vel econuerso: quod non consonat rationi: cum + vnius operationis sit passio vna sola delectatio: igitur + etc. Ista videtur esse intentio a risto. 7. ethi. dicit quod de + lectatio est operatio perfecta non impedita: igitur + secundum intentionem eius aliqua delectatio est operatio + proprie dicta: sed non illa cuius immed iatus terminus + obiectalis est operatio: quia talis per eum non est + operatio sed propter operationem: vt patet ex dictis: + igitur illa de qua loquimur: quia talis non est sicut propter + finem suum nec propter operationem: nec propter continua + tionem operationis: vt patet: igitur etc. Quarta + conclusio est: quod delectatio amicitie circa deum est + simpliciter perfectior dilectione eiusdem: et vniuersa + liter omnis delectatio que ponitur operatio proprie + dicta est perfectior dilectione: probatur primo sic. In + actibus essentialiter ordinatis quicumque habet rationem + vltimi: habet rationem optimi: hoc patet: tum quia + posteriora generatione sunt perfectiora. 8. pbi. et + + priora generatione sunt per erfectione posteriora. 3. + metaphi. tum boetius dicit: quod quia natura in + essentialiter ordinatis semper procedit ab imperfecto ad + perfectum: non autem econuerso: sed dilectio et de + lectatio amicitie circa deum sunt actus: igitur de + dilectione nullus dubitat: de delectatione patet ex + conclusione precedenti: et constat quod sunt essentialiter + ordinata: igitur cum delectatio habeat rationem vl + timi: habebit etiam rationem optimi. Secundo + sic: beatitudo formalis creature principalius + consistit in delectatione amicitie circa deum: quam in + dilectione eiusdem: igitur talis delectatio est + simpliciter perfectior dilectione: consequentia patet: quia cum + beatitudo formalis sit vltimus finis creature + beatificabilis in actu perfectiori eius principalius + consistit: antecedens probatur dupliciter. Primo: quia + creatura rationalis magis vel minus beatificatur: secundum + quod magis vel minus delectatur: et non secundum quod magis + vel minus diligit: igitur eius beatitudo in + delectatione principalius consistit: consequentia est euidens: + antecedens probatur: quia deus tantam dilectionem + potuit dare in via beate virgini et forte fecit de + facto: prout quibusdam videtur: quantam minimus de + sanctis: vt puta linus habet in patria: et tamen in + via non potuit beati ficari: sicut minimus sanctus + in patria: quia non potuit ita perfecte delectari + igitur creatura magis vel minus beatificatur secundum quod + magis vel minus delectatur et non secundum quod magis vel + minus diligit. Secundo: quia pena infernalis + principalius consistit in tristitia quod in edio: igitur per + oppositum beatitudo formalis principalius consistit + in delectatione quam in amore: antecedens probatur: quia + si per impossibile damnatus odiret deum vt nunc: et + non tristaretur: non esset ei tanta pena: sicut si non + odiret ipsum: et tamen tristaretur sicut nunc tristatur. Et + confirmatur: quia si per impossibile beatus petrus diligeret deum ita in + tense: sicut nunc diligit: et non delectaretur in ipso: non esset + ei tanta gloria: vt videtur sicut si delectaretur de deo: + ita perfecte sicut nunc delectatur etiam si non diligeret + ipsum. Tertio ad principale sic: quod est regula et + mensura bonitatis et malitie in operibus nostris: et habet ratio + nem finis: respectu ipsarum est simpliciter nobilius: quacumque + operatione realiter a se distincta: actus delectationis est + huiusmodi: igitur maior patet: quia mensura est simpliciter + nobilior mensurato: et finis his quae sunt ad fine: + minorem ponit aristo. expresse. 7. ethi. c. 12. vbi sic ait: + delectatio enim finis est architeton id est principalis + quantum ad secundum ad quem inspicientes hoc quidem bonum: + huius quidem malum simpliciter dicemus: et hoc quantum + ad primum: et patet quod non loquitur arist. de delectatione + cuius immediatus terminus obiectalis est operatio: quia + talis non est finis operationis: sed econuerso: cum sit propter + operationem: loquitur ergo de delectatione quae est vera operatio: quia talis + non est propter operationem: sed finis operationis: vt patet: igitur et + hoc de secundo. +

+
+
+ Articuli 3 et 4 +

+ Tertius et quartus articulus. + QUantum ad tertium et quartum articulum simul contra conclusiones + istas mouenda et dissoluenda sunt dubia. Et primo + promo primam conclusionem est quadam opinio quae ponit vniversaliter quod omnis + dilectio sit realiter desiderium vel delectatio: et omne odium + fuga vel tristitia: pro qua arguitur primo sic. +

+

+ Aureolus inprimo. distictione i. q. 2. ar. i. + Sicut se habet appetitus natural in entibus sensu carentibus + sic se habet appetitus animalis in sensibilibus: et voluntas in + intellectualibus: corrsndet enim cuilibet nature proprius suus + appetitus: sed appetitus naturalis non habet nisi duos actus positiuos: + et duos puatiuos: positiuos quidem moueri in finem et + quiescere in ipsum: lapis enim per egruita tem mouetur ad centrum et qui + escit in ipso: priuatiuos autem fugere ab opposito et + inquietari dum est sub ipso: lapis enim per naturam suam + + + inquietatur: sursum. et per eandem fugit et resilit + ab ipso: igitur et appetitus sensitiuus et rationalis + non habebunt nisi hos quatuor actus. duos + quidenpositiuos. et alios duos priuatiuos: positiuorum + quidem primus est quasi moueri vt desiderium et + persecutio: secundus vero quasi quiescere in obiecto et + delectari. priuatiuorum autem primus corrndet fuge et resiltiioni valet + abhominatio seu detestatio et fuga a malo. secundus + vero inquietationi scilicet displicentia et contristatio. +

+

+ Pre + terea: si aliquis amor esset alius a desiderio et + delectatione: esset vtique ille amor qui incitat desiderium et + facit delectari. sed ille non est aliud quam delectari et + complacere in obiecto et condictionibus eius: vt ex terminis patet: + idem enim est dictum tale quid: amo vel diligo: et tale quid: est + complacens mihi et delectabile: ergo amor praeueniens + desiderium est delectatio. et per consequens vniuersaliter omnis amor vel + est desiderium: vel delectatio obiecti apprehensi praeneniens + desiderium: vel delectatio obiecti psentis. desiderium + subsequens. +

+

+ Preterea: omnis actus amoris transiens + tam super praesens quam super absens. vel est concupiscentia. vel + amicicia: amor enim omnis sufficientur euacuatur per amorem + concupiscentie et amicitie. sed omnis amor concupiscentie re + spectu absentis est desiderium. concupiscere namque absens + est desiderare ipsum: respectu vero persentis est delectatio: + et si sit praesens tantum in conceptu est delectatio praeueniens + desiderium: si vero sit praesens in re: est delectatio subsequens + Similiter: omnis amor amicitie respectu absentis est + desiderium: non quidem quo desiderans optat sibi bonum: sed quo + optat amico suo bonum illud quod non habet: respectu vero + prosentis est delectatio quae quis delectatur in bono quod amicus + habet iam praesens in actu: igitur euidenter apparet quod omnis amor + est desiderium vel delectatio. +

+

+ Preterea: omnis amor + est desiderium vel complacentia in re habita realiter: vel + saltem habita in conceptu: sed omnisc omplacentia est + delectatio: patet ex terminis: natura idem est dictum: delector inte: et + conplaces mihi: placibilis es mihi: et delectabilis es + mihi: ergo omnis amor est desiderium vel delectatio. Pre + terea: si poneretur aliquis actus amoris tertius distinctus + a desiderio et delectatione: hoc ideo esset vt vniretur + obiecto et transformaretur in ipsum et quiesceret in + amato: et amato se condonaret. Ista enim quattuor videntur + conuenire amori: sed hec omnia conueniunt complacentie et + delectationi: qui enim in amato delectatur et complacet: quasi + in ipsum spiriualiter transit et quiescit: et ita se dat et seipsum + vnit: vt patet ex terminis: igitur ille actus tertius: non est + tertius sed delectatio ipsa. +

+

+ Preterea: Aug. 14. de + ci. de. c. 7. dicit: quod amor inhians et desideras + habere quod amatur cupiditas est: amor autem habens id quod amatur + ipsoque fruens leticientia est: siue delectatio: amor vero + fugiens quod ei aduersatur timor est: pro abhominatione vel + fuga quae opponitur desiderio: et sequitur id quod si + acciderit sentiens tristitia est: hec aug. cum igitur ipse hic + diuidat amorem in amorem inhiantem qui est desiderium et + amorem fruentem: eo quod amatur qui est delectatio siue leticia: + odium autem in fugam eius quod aduersatur et tristitiam se + quentem id quod aduersatur manifesti apparet quod fuit eius + intentio: omne odium diuidi in fugam et tristitiam: amorem vero + in delectationem et desiderium. +

+

+ Responsio ad rationes aureoli. + Ad primum istorum nego maiorem: quia non est omnino simile de + appetitu naturali in sensu carentibus: et de animali in + sensibilibus: et rationali in intellectualibus: aliter sicut in naturaliter + sensu carentibus actum naturalis amoris vel odii non praecedit + apphensio: nec iudicium: sic etiam in sensibilibus et intellectua + libus: quod est manifeste falsum: et ideo non sequitur conclusio de + appetitu animali et rationali: etiam si minor assumpta sit + verade naturali. Potest etiam dici: quod in minorisupponitur absque + probatione: quod omnis actus amoris naturalis in sensu + carentibus sit desiderium vel delectatio naturalis: quod tamen nega¬ + + tur a multis: immo quasi ab omnibus: quia vt + communitertenetur: delectatio non est actus: sed passio naturaliter consequens + actum: et si sit actus elicitus: non est actus amoris: sed + realiter distinctus ab ipso. Ista videtur intentio arist. et + commentatoris. io. ethi. dicit quod vniuersaliter data est de + lectatio sequens actum vt continuetur actus in esse: et + ponit exemplui in rebus naturalibus et moralibus: igitur + ad hocd vt continuetur actus naturalis amoris: quo + graue naturaliter diligit esse deorsum data est naturaliter de + lectatio sequens actum amoris praedictum: et si sequitur + ipsum: non est ipse: siue sit actus elicitus siue passio. Et + posset reduci ratio contra eum: sicut se habet appetitus + naturalis etc. sed in rebus cognitione carentibus actus + naturalis amoris non est delectatio naturalis: vt + patet ex dictis: similiter igitur in proposito. Ad + secundum: concedo quod amor praeueniens desiderium non est + delectatio. Et quando dicitur: quod idem est dictu: tale quid amo vel + diligo: et tale quid: est complacens mihi et delectabile: + petit principium: quia hoc est de quo agitur: et assumit falsum: + quia probatum est supra quod non omne desiderium + praesupponit delectationem: et ideo saltem non omnis amor + preueniens desiderium est delectatio. Ad + tertium: nego minorem quo ad omnes partes: quia amor + rei absentis non est desiderium siue sit amicitie siut + concupiscentie: licet ad maiorem respectu absentis sequam + tur naturaliter desiderium: nec rei praesentis est + delectatio: immo in aliquibus separantur: quia damnatus + diligit se amore amicitie: et tamen non delectatur. +

+

+ Ad quartum dico: quod complacentia potest + capidupliciter. Uno modo pro omni actu volendi + respectu rei habite realiter: vel saltem habite in conceptu: et sic + large. Alio modo pro delectari: et sic stricte: si accipiatur + primo modo: conceditur maior non quod aliquis amor sit desiderium: sed + quia omnis est complacentia. sed negatur minor: nec idem + est dictum: complacabilis es mihi. et delectabilis es + mihi: quia damnatus isto modo complacet sibi: quia + diligit se. tamen non delectatur: si secundo modo: + minor est vera: sed maior est falsa: vt patet ex dictis. + Potest etiam absolute negari maior: nec probatio + valet: quia non est idem dicere delector in te et + complaceo in te: sed pro tanto videntur idem: quia + delectari vt plurimum sequitur ad placere: licet non + semper: sicut patet in damnatis qui placent sibi: et + tamen nondelectantur. +

+

+ Ad quintum: quicquid sit + de maiori: negatur minor: quia delectatio non facit + vnire et transformare: sed sequitur ad transformationem + et vnionem: quam amor facit precedens: quia ex hoc + quod aliquis transformetur et vnitur alteri per amorem + delectatur in ipso: nisi impedimentum occurrat: sicut in martyribus + quapropter vehementiam passionis non delectantur et in damnatis + et sic de aliis. Ad auctoritatem aug. dico: quod ibi non + est praedicatio formalis: sed causalis: quia amor ihians est causa de + sideri. et amor fruens est causa delectationis et gaudii: + nisi impedimentum: occurrat: vt patet ex dictis. Contra + tertia conclusionem due opiniones vt patet ex supredictis: + quarum vna ponit absolute: quod omnis amor rei pesentis in + creaturis sit realiter delectatio: et econuerso. Altera vero + ponit: quod omnis delectatio in creaturis sit realiter dilectio. + non tamen econuerso: quia aliqua dilectio rei praesentis creata est + realiter delectatio scilicet ordinata et recta. et aliqua non scilices + inordinata et peruersa. verum quia quilibet earum contradicit + conclusioni quam teneo iccirco non adduco rationes earum + diuisim sed simul +

+

+ Arguit igitur contra conclusionem meam quidam + reuerendus doc. de nostris. + Bernardus oliuerii in primo dio.e i. q. i. ar 3. parte. 2. + Primo sic: omnis actus voluntatis quo habet pro obiecto + bonum sub ratione boni est dilectio vel amor: si tale bonum + sit praesens et non futurum: sed delectatio de vltimo fine + quamhabent beati est huiusmodi: igitur: maior patet: quia actus eiusdem po¬ + + + tentie non distinguuntur nisi per obiecta: si ergo idem est obiectum + et eadem est potentia: necessario est idem actus: minor autem + est clara igitur etc. +

+

+ Preterea: omnis actus quo + formaliter voluntas percipit obiectum extrinsecum est amor vel + dilectio: gaudium et delectatio quae habetur de deo in + fruitione est huiusmodi: igitur: probatur maior: quia sicut cognoscere est + commune omnibus actibus intellectus: siue sit intelligere: siue + scire: ita amare est commune omnibus actibus voluntatis per quos + fertur et percipit obiectum: siue talis actus sit voluntas: + siue desiderium: siue delectatio: minor autem patet: quia per + gaudium quod beati habent de deo: aut percipiut deum: vel + aliquid aliud: vel nihil: si detur nihil: duo inconuenientia + sequuntur. Primum est quod gaudium istud non erit de aliquo + licet sit ab aliquo: quia in proposito de: dicit habitudinem + ad obiectum. Secundum et: quod gaudium non sit actus potentie + viuentis vt viuens est: quod est manifeste falsum: quia tunc + competeret non viuentibus: consequentia patet: quia omnis actus secundus + elicitus a potentia viuente est quedam perceptio alicuius + obiecti: si aut per illud gaudium nihil percipit: non erit actus + elicitus a potentia viuente. Si vero dicatur: quod per illud + gaupium percipiatur aliud a deo: sequitur quod beati non gaudeant + de deo: sed de alio bono: quod est falsum: quia licet possint + gaudere de visione et de fruitione: gaudent nihilominus de + deo: et de tali gaudio loquitur: igitur per tale gaudium + percipitur ipse deus. Et confirmatur: quia sicut gaudium de visione + se habet ad visionem: ita gaudium de deo ad ipsum deum + sed per gaudium visionis voluntas fertur in visionem: et percipit + eu tanquam obiectum: igitur etc. +

+

+ Preterea: sicut actus + appetitus sensitiui se habet ad rem praesentem et per sensum + cognitam: ita actus appetitus intellectui se habet ad rem + praesentem cognitam per intellectum: sed primus actus quem habet + appetitus sensitiuus de obiecto praesente sensato est de + lectatio: natura si sensus gustat: aut videt vel tangit imme + diate delectatur appetitus sensitiuus: ergo primus actus quem + habet voluntas de deo clare viso est delectatio: sed omnes + concedunt talem actum esse amorem: ergo amor est delectatio. +

+

+ Preterea: illa est vera delectatio quae mouet + hominem ad operationem: amor est huiusmodi: igitur: maior patet: quia + delectatio est illud quod maxine excitat ad operandum: vnde + natura actui generationis et commestionis adiuxit + maximam delectationem sensibilem: vt hame quantumcunque + pigerexcitetur ad generationem propter conseruationem spei: et ad + commestione propter consernationem indiuidui: minor autem patet + per experientia quia nihil in mundo magis mouet hominem + ad agendum aliquid quam amor: igitur etc. +

+

+ Preterea: actus + causatus in potentia amante ab ipso amabili: inquantum est + amabile necessario est amor: delectatio quae habetur de + deo in patria est huiusmodi: igitur: maior est nota: quia nihil + aliud requiritur ad actum amoris: nisi potentia amatiua + disposita et obiectum amabile causans actum: minor probatur: nam + quod delectatio causetur in potentia amante: omnes concedunt: sed + quod caumsetur ab obiecto amoris: probatur: quia amabile in + quantum amabile: est illud quod delectat in patria: nec per + aliam rationem delectat et per aliam amatur: sed ideo summe delectat + quia summe est amabile: igitur amor et delectatio sunt idem in + patria. +

+

+ Preterea: omnis operatio inquantum est hominis: est + delectatio vel delectatione perfectibilis: sed amor qui habetur de + ipso in patria non est perfectibilis de delectatione a se + distincta: igitur est delectatio: maior patet: quia delectatio parficit + operationem. io ethi minor probatur: quia vltimus finis homis qua debet + corrsndere vltimo fini: cuius vt sicut finis: cuius non est + susceptibilis alicuius bonitatis: ita vltimus finis quo: nlla + perfectione sit perfectibilis: vltimus autem finis quo: est vltima + opatioquam de obiecto beatitudinis habet creatura rationalis: et hec est + dilectio secundum omnes: igitur talis dilectio non est perfectibilis de + lectatione superaddita: sed est ipsa dilectio. +

+

+ Preterea. + si dilectio et delectatio quam habeunt beati de deo in + patria: realiter distinguuntur per diuinam potentiam: posset beatus + deum diligem et in ipso non delectari: quod est absurdum: consequentia patet + + quia dilectio naturaliter est prior delectatione: si ponatur ab ipsa + distingui: primum autem potest absolui a suo posteriori saltem + diuina potentia: igitur etc. +

+

+ Magr fernandus in primo. + Preterea: ad idem arguebat quida reuerendus dominus + et compatriota qua mecum concurrebat in lectura: primo sic: + posito actu dilectionis beatifice in voluntate: circumscripto + quicumque alio actu posteriori voluntas delectatur: igitur + noest necessarium ponem delectationem esse distinctam a dilectio + ne: consequentia est nota: antecedens probatur: quia per actum qui est magis perfectus et + magis conueniens potentie respectu obiecti plus + delectatur potentia in obiecto: quam per actum minus conuenientem: sed + dilectio beatifica est huiusmodi respectu delectationis: si + ponatur distincta: alitermodo magis pertinet ad beatitudinem quam + ipsa: quod non videtur: igitur etc. +

+

+ Preterea: si + delectatioesset res distincta a dilectione: cum voluntas sit potentia + finita: ponatur quod habeat ex praesentia dei clare visa + tantam delectationem quantam potest habere: hoc posito hec est + vera: ista voluntas summe delectatur: et cum dilectio dei me + diante qua delectatur sit vnum delectahile et praesens ipsi + potentie: vel delectatur in ea: vel non: si sic: igitur delectatur in + duobus. et per consequens prima delectatio non fuit summa quod est + contra positum: si non. ergo potest respectu talis dilectionis hbere + volitionem et per consequens tristaretur: qu posito sequitur quod in eadem + voluntate simul essent maxiima delectatio et tristitia: quod est in + possibile. +

+

+ Preterea: si dilectio sit res distincta etc. + deus poteritfacere quod stantibus dilectione et visione et vnione + anime ad verbum: anima christi non delectaretur de deo: immo + stante vnione posset fieri quod cum illa dilectione et visione + anime christi esset suma tristitia: et per consequens summa miseria: + quod non est dicendum. ista consequentia patet. quia omnem re absolutam + distinctam ab alia deus potest facere sine illa. +

+

+ Responsio ad rationes istorum. valet. bernandi oliuerii. + Ad primum istorum potest vno modo dici: interimendo maio + rem: quia non est maior repugnantia quod duo actus voluntatis + distincti habeant pro obiecto bonum sub ratione boni. quam quod + actus intellectus et actus voluntatis qui non minus: immo magis + distinguuntur habeant sic bonum pro obiecto: et tamen secundum + videtur multis necessarium quia constat quod per aliquem actum in + tellectus cognoscit bonum sub ratione boni: aliter voluntas + fereretur in incognitum: quod est omnino impossibile: nec + probatio valet. quia non minus distinguuntur per obiecta actus + diuersarum potentiarum etiam per eum: quam actus eiusdem potentie: sed + ad veritatem non est necessarium quod rationes formales + obiectiue diuersorum actuum sint ex natura rei formaliter + distincte. aliter visio et dilectio beatifica non essent actus distincti. + cum in deo non sit aliqui distinctio ex natura rei nisi personarum + vel proprietatum. etiam per istum doctore. Secundo potest + dici: quod aliter dilectio habet pro obiecto bonum substn ratione boni: et + aliter delectatio: quia dilectio habet pro obiecto bonum + cognitum sub ratione boni: delectatio vero bonum cognitum et + dilectum: et per hoc etiam distinguuntur ex parte obiecti. Et quod + illud sit rationabiliter dictum patet etiam per eum: quia desiderium et + delectatio sunt actus voluntatis distincti secundum eum: et tamen quilibet + eorum habet pro obiecto bonum sub ratione boni: et sic distinguuntur + per hoc quod desiderium habet pro obiecto bonum futurum + delectatio autem praesens: quilibet igitur istorum actuum habet pro obiecto + bonum substat ratione boni: sed quia aliter et aliter distinguuntur sufficientur: + et sic suo modo est in proposito: quia licet dilectio et delectatio + habeant pro obiecto bonum sub ratione boni: aliter tamen et aliter + vt patet. Et constat quod non minus variant rationem obiecti + dilectum et non dilectum quam praesens et non praesens. Ad secundum: + nego maior quia per actum odii voluntas percipit obiectum extrinse + cum licet improprie voluntas dicatur percipere: et tamen constat quod actus + odii non est amor: et ex hoc apparet quod amare non est commune + omnibus actibus voluntatis: si eust cognoscere omnibus actibus intellectus +

+

+ Ad tertium nego minore: quia primus actus quem + habet appetitus sensitiuus de obiecto praesente sensato est + dilectio non delectatio: sed quia ad amorem naturaliter in + appetitusensitiuo sequitur delectatio nisi impediatur. Iccir¬ + + + co cum sensus gustat et videt immediate delectatur + appetitus: sicut imediate cum est homo est risibilis: quia ad + humanitatem naturaliter sequitur risibilitas. Ad quartum + dico: quod licet delectatio sit propter operationem: non tamen omne illud + quod mouet hominem ad operationem est delectatio: quod patet + etiam in exemplis suis: quia virtuosus non mouetur ad actum + generationis vel commestionis propter delectationem illam + sensibilem: sed propter conseruationem speciei vel indiuidui: quae + distincta res est a delectatione: martyres etiam non + moriuntur propter delectationem vt expientia docet: et sic de + aliis. +

+

+ Ad quintum patet: quid dicendum ex solutione primi. + Ad sextum: si ratio demonstraret concluderet visionem + beatificam esse delectationem: cum sit vltimus finis quo + creature beatificabilis: quia aliquid beatitudinis + formaliter et intrinsece iuxta determinationem ecclusie. Et si + dicatur quod visio non est simpliciter vltimus finis quo: sed + dilectio cum sit visione posterior: ita dicetur ei quod dilectio non + est simpliciter vltimus finis quo: sed delectatio cum sit + dilectione posterior: Ad septimum: multi negarent consequentiam + quia non videtur quod omne prius possit absolui a suo posteriori: + etiam diuina virtute: quid tamen sit de hoc non videtur + inconueniens: quod actus dilectionis beatifice per potentiam dei ab + solutam potest esse sine delectatione: sicut actus visionis + beatifice per potentiam dei absolutam potest esse sine dilectione: + etiam per istum doctorem. Sed forte dicetur: quod si dilectio + dei beatifica sit sepabilis a delectatione: videns + deiumintuitiue: poterit deum diligere beatifice: et tristari de + eodem: quod est absurdum: consequentia videtur nota: quia cui non + conuenit alterum contriorum: alterum potest inesse: cum contraria + natasint fieri circa idem secundum arist. in praedicamentis. Ad hoc est + dicendum: quod consequentia non est bona: quia voluntas non tristatur nisi + de obiecto disconueniente existente vel saltem apparente + sicut nec per oppositum delectatum: nisi in obiecto + conuenienti altero istorum modorum: deus autem intuitiue visus + non praesentatur voluntati vt disconueniens aliquo modo: + vnsicut deus potest conseruare actum visionis in beato sine + dilectione: secundum multos et tamen voluntas deum colere visum + odire non poterit: vt communiter tenetur: sicut est etiam in + proposito dicendu Et quando dicitur quod contraria nata sunt fieri + circa idem: aristo. exponit se dicit nisi alterum istorum insit a + natura in proposito autem naturaliter sequitur delectatio stante + influentia generali. Responsio ad rationes fernandi. +

+

+ Ad primum vero aliorum: nego antecedens. Et ad probationem + potest dici primo ad maior quod non est vera nisi actus ille + magis perfectus conueniens sit et magis delectatio quia sola de + lectatione delectatur potentia formaliter. Post etiam dici + secundo interimendo minorem quia dilectio beatifica non + videtur perfectior delectatione beatifica: vt patet ex + quarta conclusione praesentis articuli: licet sit perfectior visione + beatifica: vt credo: nec probatio valet: quia concedo quod + dilectio non magis partinet ad beatitudinem quam delectatio: + nec oppositum probatur. +

+

+ Ad secundum dico quod procedit + ex falsa imaginatione: imaginatur enim quod dilectio + beatifica sit cam delectationis: quod non est verum: quia + delectatio beatifica cum sit aliquid beatitudinis essentialiter et + intrinsece est a solo deo effectiue. Et vlterius non sequitur + dilectio causat delectationem: igitur illa + delectatiocausat aliam delectationem: cum ipsa sit essentialiter + delectatio: sicut non sequitur hoc album refertur relatione a se + distincta: igitur illa relatio refertur alia relatione: quia + ipsa est essentialiter relatio. Ad tertium: si lla deductio + sit bona: sequitur: quod delectatio non sit res distincta a + visione: quod nullus diceret: deductio patet: quia posito + illocasu cum visio illa mediante qua delectatur sit vnum + delectabile et praesens ipsi potentie: vel delectatur in ea vel + non: si sic: igitur delectatur in duobus: et per consequens prima + delectatio: non fuerat summa secundum eum: si non: igitur potest habere + volitionem respectu illius: et sic tristari: quo posito + sequitur quod in eadem voluntate sint simul maxima delectatio et + + tristitia: quod est inconueniens ad quod deducit. Dico igitur + ad rationes: quando ponitur quod voluntas habeat tantam + delectationem quanta habere potest: vel intelligit quod illa + delectatio sit tanta quod no possit augeri: vel sit tanta quod simul + cum ea non potest esse alia delectatio etiam respectu alterius + obiecti. si primo modo: concedo quod talis poterit + delectariin dilectione: et sic in duobus: sed ex hoc non sequitur: quod + prima delectatio non sit summa modo praedicto: sed quod simul cum + ea potest compati quadam alia: si secundo modo: concedo quod stante + casu: talis non poterit delectari in dilectione: quia est + implicatio: et quando dicitur: igitur potest habere volitionem respectu illius: + nego consequentiam: nec probatur per eum. Et vltimum: si ratio illa + sit bona. probatur sicut et praecedens quod delectatio non sit + res distincta a visione beatifica: quia si sic: deus poterit + facere quod stante visione in anima christi quae nunc est et sui vnione + ad verbum: anima christi non delectaret de deo: et quod stanti + bus istis in anima christi sit summa tristitia: quod est falsum et + contra eum. Responsio igitur ad rationem et concedo: quod + stantibus istis: anima christi poterit non delectari de + potentia dei absoluta: sed dico quod stantibus istis: non + poterit esse in ipsa summa tristitia: sicut infert: nec + istud probatur ab eo. Contra tertiam conclusionem est que + dam opinio communis multis: quae licet concedat delectationem + distingui realiter a dilectione nullum tamen ponit actum elicitum + sed omnis vt dicit est sequela quadam et passio naturaliter consequens + actum elicitum: +

+

+ pro qua quidam doc. nostr arguit: primo sic + Michael de massa in 1 dio. prima. q. 3. ar. i. + Sicunt se habet appetitus naturalis in rebus cognitione caren + tibus et appetitus animalis in habentibus sensum. sic + appetitus rationalis in habentibus rationem: sed in rebus naturalibus + cognitione carentibus: appetitus naturalis non habet nisi duos actus + elicitos priuatiue. et duos alios positiue: habet enim + respectu rei conuenientis absolutum vnu actum elicitum positum + slices desiderium cui correspondent respectu rei disconue + nientis absolute vnus priuatiuus scilicet fuga. alterum vero actum + positiuum habet respectu rei conuenientis presentis. et hoc est + amor cui corrsndent respectu rei praesentis + disconueniemtis alter priuatiuus scilicet abhominatio seu detestatio. igitur + appetitus rationalis non habebit nisi duos actus elicitos + positiue scilicet desiderium respectu rei absentis conuenientis: + et amorem respectu rei conuenientis praesentis. sed + delectatio est aliquid positiuum respectu rei praesentis: et non actus + amoris eliciti: igitur: delectatio amicitie circa deum non + est aliquis actus elicitus: sed passio quadam consequens actum amoris + eliciti. Secundo sic: sicut se habet actus elicitus + potentie cognitiue ad cognitionem: sic se habet actus elicitus + potentie appetitiue ad amorem: sed omnis actus elicitus + potentie cognitiue est. cognitio: quamuis non omne illud quod est + de nouo inductum in potentia cognitiua sit cognitio: + sicut patet de specie et habitu. igitur omnis actus voluntatis elicitus + siue potentie a ppetitiue est amor: licet non omne illud quod de + nouo inducitur in potentia appetitiua sit amor: sed + delectatio non est realiter amor: vt dicit et bene: in hoc igitur + delectatio non est aliquis actus elicitus voluntatis. sed passio + quadam consequens actum amoris elicitum. +

+

+ Tertio sic: illud quod de + relinquitur ex vnione potentie cum obiecto per actum elicitum + non est actus elicitus: alias relatio et quicquid aliud siue + absolutum siue respectiuum derelinqueretur ex tali vnio + ne: esset actus elicitus: quod patet esse falsum: sed + delectatioamicitie circa deum derelinquitur in peo otentia volitiua + ex vnione potentie volitiue cum subiecto fruibili per + actum amoris amicitie: talis delectatio non est proprie + loquendo aliquis actus elicitus: sed sequela quadam. vel + passio consequens actum elicitum. +

+

+ Quarto sic: si delectatio + amicicie circa deum vel aliqua alia esset operatio proprie + dicta in delectationibus esset procedere in infinitum. consequens + est rationicontrarium. igitur et antecedens: consequentia probatur: quia secundum arist. + 1o. ethicorum delectatio est propter operationem. si igitur + aliqua operatio esset delectatio propter illam sequitur quedam + + + alia delectatio: et de illa quereretur secundo: et sic in + infin itum. Et confirmatur per commentatorem. io. ethi. + commento vbi dicit expresse: quod delectatio non est operatio: sed est + operationi annexa: et ipsam necessario consequitur. +

+

+ Responsio ad rationes michaels de massa. + Ad primum istorum potest praemo dici: quod ratio istorum destruit + seipsam: quia secundum omnes: sicut se habet desiderium ad amorem + rei absentis: sic se habet delectatio ad amorem rei praesentis: + sed desiderium rei praesentis est actus elicitus voluntatis + vt dicitur in minori: igitur delectatio rei praesentis etiam est + actus elicitus voluntatis: quod contradicit conclusioni quam + intendit. Et vlterius amor rei absentis et desiderium + de eadem realiter distinguuntur: sicut patet ex supradictis + deduci: et praesertim secundum illos qu concedunt delectationem + distingui realiter a dilectione: sicut ille doc. concedit. + Si ergo desiderium rei absentis sit actus elicitus + voluntatis: sicut asserit illa minor cum amor eiusdem sit etiam + actus elicitus: non erunt tantum duo actus positiui + voluntatis sicut intendit: sed tres ad minus: vnus scilicet respectu + reipresentis: et duo respectu absentis: vt patet ex dictis: + ratio igitur destruit seipsam vt videtur. Secundo potest dici: + quod non est simile de appetitu naturali et ceteris sicut + assumitur in maiori: prout in respondendo ad primam rationem contra + primam conclusionem extitit declaratum: immo iste doc. met + negat eam: aureolus in primo: di. prima. q. 2. articulo + 2. et ex intentione declarat ipsam non esse vniuersa + liter veram: et nunc assumit eam pro se: quod nimis videtur mirabi + le in tanto doctore. +

+

+ Ad secundum: patet ex supradictis quod + maior est falsa: quia non omnis actus voluntatis est amor sicut + aliquas actus intellectus est cognitio. aliter amor esset odium + quod est contradictio. Et vlterius ista ratio destruat praecedentem. et + econuerso: quia in praecedenti ratione dicitur quod appetitus rationalis + habet duos actus elicitos positiue. valet. desiderium + respcumabsentis. et amorem respectu praesentis. et duos priuatiuos + corrsndentes: valet fugam et odium. igitur non omnis actus elicitas + voluntatis est amor sicut dicitur in ista. Nec valibet si dicatur + quod desiderium non est nisi amor rei absentis. quia pari ratione + debet dici: nisi velit loqui ad placitum quod delectatio non est + nisi amor rei praesentis. quod tamen ex intentione negat. Ad + tertium nego minorem: quia licet delectatio: cus immediatus + terminus obiectiualis est actus elicitus derelinquatur in volunta + te ex vnione potentie cum obiecto per actum elicitum non tamen + delectatio de qua loquimur: cuius ratio est. quia ex tali vnione + potentie cum obiecto non derelinquitur delectatio quae non e + propter actum. sed delectatio amicicie circa deum non est + propter actum: vt declaratum est supra. ergo decipitur igitur iste + doc. per equocationem: quia non distinguit inter delectatio + nem cuius immediatus terminus obiectiualis non est operatio + nis obiectum. Ad quartum nego consequentiam. Et ad probatione + potest dupliciter responderi. primo quide potest dici: quod licet sit ponenda + delectatio propter operationem. 1. vt continuetur operatio quae non + est essentialiter delectatio: non tamen propter operationem quae formaliter + est delectatio: quia talis habet ex se vnde continuetur. Post vlterius + dici secundo: quod si propter delectationem illam qui ponitur + operatio sit ponenda quedam alia delectatio secunda non + erit operatio: sed passio illius delectationis que est + operatio: et per consequens non erit vlterius procedendum etiam secundum eum. + Ad confirmationem commentatoris: dico quod + commentator loquitur de delectatione cuius immediatus terminus + obiectiualis est operatio eo modo quo declaratum est supra: + quia talis est per operationem: et ideo operationi annexa: de tali + concedo quod non est operatio sed passio. +

+

+ Ocham in primo di prima. q. 2. ar. 4. + Contra quartam conclusionem quidam doc. arguit primo + sic: cuius contrarium est peius et imperfectius illud est nobilius: + sed odium dei est peius tristitia: igitur dilectio est nobilior + delectatione: maior videtur manifesta: minor patet: + quia ex quo vtrumque est actus illud quod est magis fugiendum + est peius: sed odium est magis fugiendum quod quecumque tri¬ + + stitia. +

+

+ Preterea: creatura rationalis est perfectior + creatura irronali: igitur illud accidens per quod distinguitur + maxime a creatura irratioli erit perfectius: ed magis + distinguitur per volitionem quam per quancumque delectationem + quia maxime distinguitur per libertatem que est principium + volitionis: ergo etc. +

+

+ Preterea amor amicitie est + accidens perfectissimum quod potest alicui competere: igitur est + perfectior delectatione: antecedens patet: quia ille acceptatur + maxime a deo. +

+

+ Preterea: amor vie est perfectior + delectatione vie: igitur amor patrie est perfectior + delectatione patrie: et per consequens totaliter amor est perfectior de + lectatione. +

+

+ Preterea: sicut se habet operatio + sensitiua ad delectationem sensitiuam consequentem: sic se + habet operatio intellectiua ad delectationem + consequentem: sed operatio sensitiua est perfectior delectatione: igitur + etc. assumptum patet per commentatorem. io. ethi. commento. 12. +

+

+ Responsio ad rationes ocham. + Ad primum istorum potest dici: quod maior non est + vniuersaliter vera: aliter fides et spes essent nobiliores aliqua + dilectione meritoria: quod non est verum: consequentia patet: quia + infidelitas et de sparatio sunt deteriores: quam odiu + proximi contrarium dilectioni meritorie eiusdem: vnde regula de + bet intelligi de contrariis que se vniversaliter non includut: sicut + dilectio meritoria includit fidem et speem: quia sine ipsis + non est possibilis: quod in proposito dici no potest: quia delecta + tio naturaliter supponit dilectionem: quia qua delectatur de aliquo naturaliter + diligit illud. Poest etiam dici secundo: quod odium dei non est + simpliciter peius summa tristitia de eodem: sicut + assumitur in minori: quia sicut beatitudo formalis + principalius consistit in delectatione quam in dilectione: vt patet ex + dictis: sicut etiam per oppositum pena infernalis + principalius consistit in tristitia quam in odio: quia non est aliter + pena nisi quod est contra voluntatem: sicut pulchre declarat + anshel. de conceptu virginali. c. 4. Et constat quod + nihil est magis contra voluntatem quam tristitia. Ad + secundum nego consequentiam: quia angelus est perfectior homine. et tamen + non sequitur quod illud antecedens per quod maxime + distinguitur ab homine sit perfectius in ipso: aliter in + angelo esset aliquod accidens perfectius visione et + fruitione dei: quod est manifeste falsum: cum in his consistat + beatitudo sua formalis: et consequentia est euidens: quia per ista non + marime distinguitur ab homine. Post etiam dici secum + do: quod non magis distinguitur creatura rationalis ab + irrationali per dilectionem dei: quam per dilectionem amicitie + circa deum: quia non minus repugnat creature + irrationali delectatio quam dilectio. Pot etiam dici tertio: quod de + lectatio amicitie circa deum est quedam volitio sicut est + dilectio: cum sit actus elicitus voluntatis: vt patet + ex dictis: et ideo creatura rationalis non magis + distinguitur ab irrationali per volitionem: quam per quancumque + delectationem: sicut assumitur: nec per hoc concluditur: quod + dilectio sit nobilior delectatione. +

+

+ Ad tertium nego + antecedens: nec probatio valet: quia non est vniuersaliter + verum quod illud sit simpliciter nobilius: quod est deo + acceptabilius: aliter sequeretur: quod dilectio dei merito + ria sit simpliciter nobilior quam substantia: quia ipsa + creatura rationalis acceptatur maxime a deo: non autem per + substantiam. Est tamen aduertendum quod aliquid + acceptatur a deo sicut terminus vel subiectum acce ptationis: + et sic creatura rationalis acceptatur ad eternam beati + tudinem consequendam. Aliquid sicut medium: et sic omnis + actus meritorius est a deo acceptus. Aliud sicut + praemium: et sic beatitudo formalis que iustis datur in + permium est acceptatio. Ad propositum dico: quod illud quod + maxime acceptatur a deo primo modo est simpliciter + nobilius eo: quod maxime acceptatur secundo et tertio modo: quia + creatura rationalis est simpliciter nobilior quocunquam actu + meritorio: et beatitudine sua formali. Et illud quod maxime + acceptatur tertio modo est nobilius eo: quod maxime acce¬ + + + ptatur secundo modo: quia praemium est nobilius merito: sed sic + delectatio non dilectio maxime acceptatur a deo: cum + in delectatione consistat beatitudo principalius. Ad + quartum potest vno modo dici: quod consequentia non est bona: quia vt + videtur multis charitas vie potest adequari charitati + patrie: et sic dilectio dilectioni: sed delectatio vie non + potest adequari delectationi patrie: et ideo non sequitur: + quod si amor vie sit perfectior delectatione vie quam amor + patrie etc. Potest etiam dici secundo: amor quam vie + non est simpliciter nobilior delectatione vie: sed in + genere: sicut nigredo. 10. graduum est perfectior + albedine. 5. graduum: quia intensior in genere suo simpliciter: tamen + perfectior est albedo: et sic in proposito delectatio. Post etiam + dici tertio: quod amor vie in ratione meriti est perfectior + delectatione vie: non autem in ratione praemii: et ideo non sequitur: quod sit + nobilior simpliciter sicut assumitur: quia proceditur a + secundum quid ad simpliciter. Ad quintum posset dici quod non est + simile de delectatione sensitiua et intellectiua + consequente: quia forte omnis delectatio in parte sensitiua est passio + consequens operationem naturaliter: quia non video quod immediatus + terminus obiectiualis delectationis sensitiue sit obiectum + extrinsecum: sed actus vel operatio qua attingitur: non enim + delectatur gustus in vino propter se: sed in actu gustandi vinum + et sic de aliis: si tamen in parte sensitiua sit aliqua delectatio quae + sit operatio proprie dicta concedo quod talis est perfectior + dilectione: Et ad commentatorem dicendum quod loquitur de + delectatione: cuius immediatus terminus obiectiualis est + operatio: et de tali conceditur quod sit propter operationem: non autem + econuerso: sed ex hoc nihil probatur. +

+

+ Ad argumenta principalia + Ad rationes principales. Ad primam patet quod non omnis + delectatio est passio sicut assumitur in minori: sed debet vniversaliter + concludere: et ideo non sequitur quod nulla delectatio sit nobilior + dilectione. Ad secundam concedo: quod aliqua + delectatio est simpliciter nobilior dilectone: sicut et + aliqua tristitia simpliciter peior odio etc. +

+
+
+ +
\ No newline at end of file